Günümüzün gerçeklerinden biri olan hızlı yaşam, beslenme konusunda birçok insanı olumsuz şekilde etkilemektedir. Gün içindeki koşuşturmadan beslenmesine vakit ayıramayan kişiler pratik çözümlerin peşine düşmektedir. Şüphesiz ki bu pratik çözümlerin başını mikrodalga fırınlar çekmektedir. Dolapta birkaç gün öncesinden hazırlanmış besinler veya hazır gıdalar gibi pek çok ürünü dakikalar içerisinde yemeye hazır hale getirmek mümkündür. Tek yapmanız gereken mikrodalganın düğmesine basıp hazır olmasını beklemek. Bu yazımızda mikrodalga fırın nedir? Sağlıklı mıdır? gibi soruların cevaplarına birlikte bakacağız.

Mikrodalga Nedir?

Mikrodalga fırınların çalışma prensibini açıklamadan önce mikrodalga ışınları inceleyelim.

Mikrodalga ışık tayfının radyo dalgaları ile kızılötesi ışık arasındaki bölgede yer alan elektromanyetik ışıma türüdür. Mikrodalgalar elektromanyetik dalga olarak yayılırlar, radarlarda, mikrodalga fırınlarında, cep telefonlarında, kablosuz internet erişiminde, bluetooth kulaklıklarında, mağaza güvenlik sistemlerinde, uydu haberleşmesinde ve navigasyon uygulamalarında kullanılır. Bunların yanı sıra sağlık alanında teşhis, görüntüleme ve tedavi uygulamalarında mikrodalga ışınlardan faydalanılır.

Mikrodalga Fırının İcadı

Mikrodalga fırının tarihçesine kısaca göz atalım;

Mikrodalga fırının icadı, 20. yüzyılın başlarında başladı ve İkinci Dünya Savaşı sırasında geliştirildi. Mikrodalga teknolojisi, 1945 yılında ABD'nin Massachusetts eyaletindeki Raytheon Corporation tarafından keşfedildi. Bu keşif, askeri amaçlar için radar teknolojisinin geliştirilmesi sırasında gerçekleşti.

1945 yılında, bir Raytheon mühendisi olan Percy Spencer, bir radar tüpü sınavı sırasında, bir çikolata barının erimesine şahit oldu. Daha sonra, bu olayın nedenini araştırdı ve mikrodalga enerjisinin yiyecekleri hızlı bir şekilde ısıtabileceğini fark etti. Bu keşif, mikrodalga fırınların temelini oluşturdu.

Spencer, 1947 yılında ilk mikrodalga fırını icat etti. Bu fırın, bir radar manyetronunun gücünü kullanarak yiyecekleri ısıtıyordu. İlk mikrodalga fırınlar oldukça büyük ve pahalıydı ve sadece endüstriyel kullanım için kullanılıyorlardı.

1950'lerin sonlarında ve 1960'ların başlarında, mikrodalga fırınlar evlerde kullanıma sunuldu. Bu, daha küçük ve daha ucuz mikrodalga fırınların üretilmesiyle mümkün oldu.

Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamasıyla antrenman ve beslenme adına ihtiyaç duyacağınız her şey cebinizde!

iPhone için App Store'dan ücretsiz indir!

Google Play'den ücretsiz indir!

Mikrodalga Fırın Nasıl Çalışır?

Mikrodalgaların bazıları 30 cm ile 1 mm arasında değişmektedir ve enerjileri yüksek frekanslı radyo dalgalarından üretilmektedir. Magnetron denilen araç, fırın içerisinde mikrodalgaları üretmek için bir elektrik fişinden aldığı enerjiyi kullanır. Bu dalgalar, bir anten yardımıyla dalga kılavuzu denilen boş bir tüpe yöneltilir. Bu tüp tarafından vantilatör gibi bir karıştırıcıya aktarılan dalgalar, fırının içine dağıtılır. Son aşamada, fırın metal duvarlarından yansıtılan dalgalar kağıt, cam, seramik, plastik, ağaç gibi malzemelerin içinden geçerler. Yiyecekler ile temas halinde olan dalgalar ısı enerjisine dönüşürler. Ancak ısının meydana gelebilmesi için dalgalar yiyecek içerisindeki su molekülleri tarafından emilirler.

Su moleküllerinin bir ucunda hafif (+) pozitif yük, diğer ucunda ise hafif (-) negatif bir yük vardır. Emilme sürecinden önce bu yükler besin içinde rastgele dağılmışlardır. Fakat fırın duvarlarından yansıyan mikrodalgaları emen moleküller, dalgaların elektrik alanına göre dizilirler. Elektrik alanı saniyede milyarlarca defa salınır ve su moleküllerini tahrik ederek konumlarını değiştirir. Bu hızlı molekül salınımları su oluşturur ve yiyeceği bu şekilde pişirir. 

Mikrodalgalar emilmedikleri sürece ısı oluşturmadıklarından yiyecekler, cam, kağıt ve birçok plastik türü gibi içinden geçebildikleri kaplara güvenle konulabilir.

Bazı fırınlarda yiyecek, dönen bir tabla üzerine yerleştirilmekte ve yine metal olan fırının iç yüzeyi dalgaları yansıtarak daha homojen bir dağılım sağlanmasına yardımcı olmaktadır. Bazı fırınlarda ise korozyonu önlemek amacı ile iç yüzeyi oluşturan çelik, seramik veya plastiklerle kaplanmaktadır. 

Mikrodalga fırında kullanılacak pişirme kabının şekli de önem taşımaktadır. Yuvarlak veya derinliği az olan kaplar köşeli ve derin kaplara göre amaca daha uygundur.

Bazı üretici firmalar metal kapların kullanılabileceğini bildirmiş olsa da bu durumda yiyecek maddesinin yalnızca üst kısmından ışınlar alabileceği anlaşılmaktadır. Bu durumda süre uzayacak ve enerji kaybı artacaktır. Bir materyalin mikrodalga fırınlarda pişirme kabı olarak kullanılıp kullanılamayacağı, çoğu zaman kabın ambalajı üzerinde belirtilmektedir. 

Herhangi bir materyalin bu amaca uygun olup olmadığı şu şekilde anlaşılır: Denenecek kabın içerisine bir bardak ile su konur ve fırında 1-2 dakika tutulur. Bu sürenin sonunda su ısındığı halde, bardağın konulduğu kap ısınmamışsa bu materyalin mikrodalga fırında kullanıma uygun olduğu söylenebilir.

Mikrodalga Fırın Sağlıklı Mı?

Mikrodalga fırınlar, ilk geliştirilmelerinden bu yana, mikrodalga radyasyonu kullanmaları nedeniyle kötü bir şöhrete sahip oldular. Dünya Sağlık Örgütüne (WHO) göre, mikrodalga fırınlar doğru kullanıldıklarında ve temiz tutulduklarında güvenlidir. 

Büyük miktarlarda mikrodalga radyasyonu zararlı olabilse de fırınlar radyasyonu fırının içinde tutacak ve yalnızca fırın açıldığında ve kapısı kapalıyken mevcut olacak şekilde tasarlanmıştır. Öncelikle cam kapıdan sızabilecek minimum radyasyon miktarı, uluslararası standartların oldukça altındadır.

WHO’ya göre, birçok ülke ve uluslararası standartlar komitesi, fırının dış yüzeylerinden 5 santimetre uzakta herhangi bir noktada metrekare başına 50 wattlık bir ürün emisyon sınırı belirlemiştir. Uygulamada, mikrodalga emisyonları bu sınırın önemli ölçüde altındadır. Ayrıca, maruz kalma mesafe ile doğru orantılı bir şekilde hızla azalır. Fırından 50 cm uzaklıktaki bir kişi, 5 cm uzaklıktaki bir kişinin yüzde biri kadar mikrodalgaya kalabilir.

Mikrodalga fırında pişen gıdaların besin değeri hakkında da endişeler var. WHO’ya göre bu endişeler yanlış kanılara dayanmaktadır. Mikrodalga fırında pişirilen yiyeceklerin geleneksel bir fırına göre besin değeri açısından çok az fark vardır veya hiçbir fark yoktur. Ve en önemlisi mikrodalgada ısıtılan veya pişirilen bir besin radyoaktif olamaz.

Mikrodalgada pişirme aslında besinlere zarar verme olasılığı en düşük pişirme biçimlerinden biridir. Bunun nedeni, yemek ne kadar uzun süre pişerse, o kadar fazla besin öğesinin parçalanma eğilimi göstermesi ve mikrodalgada pişirmenin daha az zaman almasıdır. Bu nedenle, rostoyu fırında pişirmek, rostoyu mikrodalgada pişirmekten daha fazla besin kaybına neden olabilmektedir. 

Sebzeleri kaynatmak, onları fırında pişirmekten veya mikrodalgada pişirmekten daha fazla besin öğesi kaybına neden olabilir. Bunun nedeni, bazı vitaminlerin yiyeceklerden suya geçmesidir.

Mikrodalga Fırın Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Mikrodalga fırında herhangi bir kaçak olmadığından emin olunmalı, sorun düzeltilene kadar mikrodalgaya yaklaşılmamalıdır.
• Metal eşyalar mikrodalga ışınlarını yansıtır. Örneğin folyo ile örtülü metal kapları mikrodalgaya atarsanız, yemek ısınmaz ve metal eşyadan kıvılcımlar çıkabilir. 
• Et ve sebzeler, mikrodalgaya eşit parçalar halinde konulmalıdır. Bu sayede hepsi aynı anda ısınacaktır.   
• Kâğıt tabaklar ve porselen kupalar mikrodalgaya konulabilir. Ancak folyo içeren süt kutusu, gazete kâğıdı, naylon ve sentetik içeren ürünler kesinlikle mikrodalgaya konulmamalıdır.
• Etler, kemiklerinden temizlenerek konulmalıdır. Çünkü kemik, etin ısınmasını engeller. 
• Patates, domates gibi kalın kabuklu besinlerin üzerine mutlaka çizik atılmalıdır. 
• Yumurta kesinlikle kırılmış ve sarısı patlatılmış olmalıdır. Aksi takdirde mikrodalgaya konulan yumurta patlayabilir. Genel olarak yumurtayı mikrodalgaya koymamak daha güvenlidir.

Kısaca özetleyecek olursak;

Mikrodalga fırınlar geçmişten günümüze mutfaklarımızda kullanılmaktadır. Pratikliği ile insanların hayatına sağladığı kolaylık sayesinde popüler olmuştur. Sağlıklı olup olmadığı konusundaki tartışmalar hala devam etmektedir fakat yapılan çalışmalara baktığımızda mikrodalga fırınların doğru kullanıldığı takdirde zararsız olduğu görülmüştür.

Tabii ki en önemli nokta doğru kullanım noktasıdır. Sağlıklı diye adlandırdığımız pişirme yöntemlerini yanlış uyguladığınız takdirde insan sağlığına olumsuz etkileri olabilir. (Sağlıklı pişirme yöntemleri hakkındaki yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.)

Mikrodalga fırınlar, kullanım talimatlarına uyum sağlayarak doğru bir şekilde kullanıldığında son derece pratik ve zararsızdır.

Diyetisyen Berk Kerem Aksel

Kaynaklar:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28613917/

https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/ask-the-doctor-microwaves-impact-on-food

https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/microwave-cooking-and-nutrition

https://www.livescience.com/57405-who-invented-microwave-oven.html

https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/radiation-microwave-ovens

https://www.fmo.org.tr/wp-content/uploads/2019/10/MIKRODALGA-FIRINLAR-ZARARLI-MI-TUM-METIN.pdf