Son zamanlarda her yaştan bireyde sıklıkla karşılaşmaya başladığımız ve yaşam kalitesini etkileyen kansızlık (anemi) problemine yönelik sizleri aydınlatmak için kollarımızı sıvadık ve kansızlık ile başa çıkmanın yollarını sizler için derledik. Keyifli okumalar!

Kansızlığım olduğunu nasıl anlarım?

• Halsizlik
• Üşüme
• Çarpıntı
• Çabuk yorulma
• Soluk bir görünüm
• Nefes darlığı
• Diş eti kanaması
• Vücutta yer yer morarma
• Uyku hali gibi sorunlar yaşıyorsanız kansızlık yaşıyor olma ihtimaliniz yüksek demektir. 

Sorunun kökenini net olarak saptamakta kan tetkikleri bize yol gösterici olmaktadır. Burada size birkaç tüyo vermek isteriz. Kan tetkiklerinde yer alan demir, demir bağlama kapasitesi ve ferritin değerleri göz önünde bulundurularak yorum yapmak ve süreci buna yönelik şekillendirmek faydalı olacaktır. Eğer tetkiklerde yeterli demir seviyesine rağmen yeterli ferritin değerine sahip değilseniz burada emilim bozukluğu olduğu yorumunu yapmak oldukça mümkün. Tabii ki detaylı yorumlama ve yönlendirmeleri dahiliye uzmanının yapması daha sağlıklı olacaktır. 

Neden kansızlık yaşıyorum?

Eğer yoğun kanama, cerrahi operasyon, kronik enfeksiyon ya da genetik bir problem söz konusu değil ise muhtemelen sorun kan yapım metabolizmasındaki aksaklıklardan meydana geliyor demektir. Bazı insanlar beslenmedeki eksikliklerden kaynaklı olarak kansızlık yaşasa da iyi beslenen kişilerde de bu problem ile karşılaşmak mümkün. Eğer iyi beslendiğiniz veya dışarıdan demir takviyesi aldığınız halde anemi yaşamaya devam ediyorsanız burada emilim ile ilgili bir problem var demektir. Bunun nedenlerinden biri demirin emilim metabolizmasında etkili olan vitamin ve minerallerin eksik oluşu olabilir. B12, C ve K vitaminleri eksikliğinde kanda yeterli miktarda demir bulunsa da bu işlenemez ve kansızlık ile karşılaşırız. Bir diğer problem ise bağırsaklardaki emilim bozukluklarıdır. Eğer bağırsak fonksiyonlarınızda (kabızlık, ishal, gaz vb.) ya da floranızda bir problem varsa demir emilimi gerçekleşemez ve yine kansızlık ile karşılaşırız. Bu durumda bağırsak fonksiyonlarını iyileştirmek üzerine yoğunlaşmak da problemi çözebilir. 

Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamasıyla antrenman ve beslenme adına ihtiyaç duyacağınız her şey cebinizde!

iPhone için App Store'dan ücretsiz indir!

Google Play'den ücretsiz indir!

Kansızlıkla nasıl baş edebilirim?

İleri derece demir eksikliğinde kanın oksijenlenme oranı da düşeceği için organlarımız daha az oksijenlenir ve duruma müdahale edilmez ise uzun dönemde organ fonksiyon bozuklukları ile karşılaşılabilir. Böyle durumlarda öncelik doktorunuzun önerdiği şekilde bir tedaviyi yürütmektir. Tedaviye ek olarak probiyotik takviyesi kullanarak bağırsak emilimini destekleyebilir ve besinler yolu ile de kan yapımını arttırmaya yardımcı olabilirsiniz. 

Kan yapımını artıran yiyecekler nelerdir? 

-Kuru üzüm

Kuru üzüm, büyük oranda şeker içeren bir besindir. Ayrıca minerallerden kalsiyum, potasyum, sodyum ve demir yönünden zengin olduğu gibi bazı vitaminler (A, B1, B2, Niasin ve C vitaminleri) yönünden de önemli bir kaynak olarak kabul edilmektedir. Bazı karaciğer hastalıkları ile kansızlığın tedavisinde etkili olan üzüm, hipertansiyonu da kontrol altında tutmaktadır. Ayrıca içerdiği meyve asitleri ve lifli yapısı ile mideye zarar vermeden böbrek ve bağırsak sisteminin çalışmasını düzenler, kanın temizlenmesine yardımcı olur. Diğer yandan, yüksek karbonhidrat değerine karşın, çok düşük miktarlarda yağ ve protein içerdiğinden kalorisi çok yüksek değildir. Sağlıklı beslenme planına dahil etmek için ideal bir besindir. 

-Pekmez

İki yemek kaşığı (20 g) pekmez; iyi kullanılabilen 1-2 mg civarında demir, 50-80 mg civarında kalsiyum ve 58 kalori içermektedir. Bu nedenle; büyüme çağında olan çocuklara fazla enerji harcaması gerektiren durumlarda, sporculara, işçilere, gebe ve emzikli annelere, kansızlık durumlarında şeker yerine pekmez tercih edilebilir. 

-Ciğer

Karaciğer, özellikle A vitamini ve demir açısından zengin bir kaynaktır. Demir eksikliğine bağlı herhangi bir anemi ile mücadele ediyorsanız; folat, demir ve B12 vitamini içeriğinden dolayı ciğer tüketimi iyi bir tercih olacaktır. Ciğer, kansızlığı doğal yollarla yenmek için ihtiyacınız olan üç vitamin ve minerali içerisinde bulundurur. Ayrıca fosfor ve magnezyum için de harika bir kaynaktır. Eğer yüksek kolesterolünüz varsa dikkat! Yoğun sakatat tüketiminin kolesterol için risk oluşturduğunu da burada hatırlatalım. 

-Böbrek

Ciğer gibi böbrek de Demir, B vitamini, bakır gibi yararlı mineral maddeler bakımından zengindir ve kansızlık probleminde kolesterole dikkat etmek kaydıyla öğünlerimizde yer alabilir.

-Domates

Domates; zengin bir mineral, vitamin, organik asit, esansiyel aminoasit ve besin lifi kaynağıdır. Ayrıca zengin A ve C vitamini ile potasyum minerali kaynağı olup, demir ve fosfor gibi mineralleri de içerir. Dolayısıyla kansızlığa iyi gelebilir. Domatesin kalori ve yağ oranı düşüktür, kolesterol içermeyen iyi bir besin ve lif kaynağıdır. Domates aynı zamanda likopen, beta karoten ve flavonoidler içerdiğinden iyi bir antioksidan ve antikanser besindir. 

-Ispanak

Düşük kalori içeren ıspanak; zengin bir vitamin ve mineral kaynağıdır. Askorbik asit (C Vitamini), A, E ve K vitaminleri ile kalsiyum , demir , magnezyum, fosfor, potasyum, sodyum, çinko gibi mineralleri yüksek oranda bulundurur. Ispanakları çiğ olarak tüketmekten ziyade pişirilmesi daha doğrudur. Çünkü çiğ ıspanağın içeriğindeki oksalik asit vücutta demir emilimini engelleyebilir.

Demir Emilimini Azaltan Besinler

Yemeklerle birlikte veya yemeklerden hemen sonra tükettiğimiz bazı besinler demir emilimini azaltır. Bu nedenle bu tür yiyecek ve içecekleri yemeklerle birlikte tüketmemek gerekir. Aksi halde besinlerden aldığımız demir oranı azalabilir ve buna bağlı olarak demir eksikliği problemleri ortaya çıkabilir. Kahve, siyah çay, soya ve yer fıstığı gibi yağlı tohumlar demir emilimini azaltır. Bunların dışında kepek ve kepekli tahılların da demir mineralinin emilimini azalttığı bilinmektedir. Demir bakımından zengin yiyecek ve içecekleri tüketirken soya içeriklerinden de uzak durmamız gerekir. Çeşitli maden sularında bulunan kalsiyum tuzları demir emilimini azalttığı için bu ürünler de dikkatli tüketilmelidir. 

Özetle;

• Kansızlık ile baş etmede beslenmenin önemi oldukça fazladır. 
• Demir içeren takviyeler kullanıyor veya beslenme yolu ile demir değerini yükseltmeye çalışıyorsak emilimi olumsuz etkileyen besin gruplarını en azından demir tüketimini takiben 4 saatlik süre zarfında tüketmemek maksimum fayda sağlayacaktır. 
• Demir emilim metabolizmasında rol alan vitamin ve mineraller demir tüketiminin yanında takviye olarak tercih edilebilir. Özellikle C vitamini uçucu özelliğinden ötürü beslenme yolu ile yeterli düzeyde takviye edilemediğinden ve vücutta depo edilemeyen bir vitamin olduğundan günlük tüketime ek olarak kullanılabilir. 

Diyetisyen & Fizyoterapist Fatmanur GÜLER

Kaynaklar

-Taşkaya B. Kuru Üzüm. Tarımsal Ekonomi Arastırma Enstitüsü, T.E.A.E – Bakıs 2003; ISSN 1303-8346, 3:7.

-Nazlı C. Üzüm. Tarımsal Ekonomi Arastırma Enstitüsü, T.E.A.E – Bakıs 2003; ISSN 1303-8346, 9:11. 

-ALPERTUNGA, D. B., & ÜNAL, A. S. KURU ÜZÜM VE ÜRÜNLERİNDE OKRATOKSİN A.

 -Aydın, M .: Gıda Kontrolü ve Mevzuatı. T. Odalar Birliği Matbaası, Ankara, 535 - 536, 1976.

-Birer, S. (1983). Pekmezin beslenmemizdeki yeri ve kullanılması. Beslenme ve Diyet Dergisi, 12, 107-114.

-Samur, G. KALP DAMAR HASTALIKLARINDA BESLENME.

-DURMUŞ, M., YETGİN, Ö., Abed, M. M., Haji, E. K., & Akcay, K. (2018). Domates bitkisi, besin içeriği ve sağlık açısından değerlendirmesi. International Journal of Life Sciences and Biotechnology, 1(2), 59-74.

-Çakır, B., & Beyhan, Y. (2006). Çeşitli Pişirme Yöntemlerinin Kıymalı Ispanak Yemeklerinin C Vitamini İçeriği Üzerine Etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 34(2), 31-40.

-Çetin, F. (2020). Bazı sebzelerde farklı pişirme teknikleriyle suda çözünen vitamin kayıplarının incelenmesi (Master's thesis, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi).

-Toledo, M. E. A., Ueda, Y., Imahori, Y., & Ayaki, M. (2003). L-ascorbic acid metabolism in spinach (Spinacia oleracea L.) during postharvest storage in light and dark. Postharvest biology and technology, 28(1), 47-57

- Zijp, I. M., Korver, O., & Tijburg, L. B. (2000). Effect of tea and other dietary factors on iron absorption. Critical reviews in food science and nutrition, 40(5), 371–398.

- Lönnerdal B. (2010). Calcium and iron absorption--mechanisms and public health relevance. International journal for vitamin and nutrition research. Internationale Zeitschrift fur Vitamin- und Ernahrungsforschung. Journal international de vitaminologie et de nutrition, 80(4-5), 293–

- Saunders, AV, Craig, WJ, Baines, SK ve Posen, JS (2013). Demir ve vejeteryan diyetleri. Avustralya Tıp Dergisi , 199 (S4), S11–S16.