Deve dikeni (Milk Thistle), uzun yıllardır alternatif tıpta kullanılan ve sağlık üzerine faydası olduğu düşünülen bir bitkidir. Son dönemlerde popülaritesinin giderek artmasıyla birlikte supplement olarak da yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Bu yazımızda deve dikeni supplementinin ne olduğuna ne işe yaradığına, nasıl kullanılabileceğine, hangi durumlarda kullanılması gerektiği gibi noktalara değineceğiz.

Deve Diken Nedir?

Deve dikeni, ‘’Silybum marianum’’ olarak da bilinen büyük dikenli ve mor çiçekli bir bitkidir. Bu bitkinin tohumları silimarin (slymarin) adı verilen oldukça güçlü bir antioksidan içermektedir. Deve dikeninin sağlığa olan faydalarının birçoğu bu silimarin maddesinden gelmektedir. Bu bitkinin ilacı (supplementi) olarak bilinen deve dikeni özü yüksek konsantrasyonda silimarin içermektedir.

Deve Dikeni Ne İşe Yarar?

Deve dikeni geçmişten günümüzü yaygın bir şekilde kullanılmaya devam etmektedir. Deve dikeni geleneksel olarak karaciğer ve safra kesesi bozukluklarını tedavi etmek, anne sütü üretimini teşvik etmek, kanseri önlemek ve tedavi etmek ve karaciğeri alkolden ve diğer çevresel zehirlerden korumak için kullanılmıştır. Günümüzde de aynı amaçlar için kullanılmaya devam etmektedir.

Deve dikeninin de bulunan silimarin maddesinin antioksidan, antiviral ve antiinflamatuar özelliklere sahip olduğu bilinmektedir. Silimarin maddesi sahip olduğu bu etkiler sayesinde sağlığı geliştirici etki gösterebilmektedir.

Olası Sağlık Faydaları

Deve dikeni özü/supplementinin sağlık açısından iddia edilen faydalarının silimarin'in antioksidan özellikleriyle bağlantılı olduğu düşünülmektedir.

Karaciğer Sağlığı

Deve dikeninin bilinen en yaygın özelliği karaciğer üzerine olası sağlık faydalarıdır. Yapılan bazı çalışmalar deve dikeni özünün hepatit, alkole bağlı karaciğer hastalığı, alkolle ilişkili olmayan yağlı karaciğer hastalığı, karaciğer kanseri ve ilaç veya toksinlerin neden olduğu karaciğer yaralanmalarının tedavisinde yardımcı olabileceğini öne sürmektedir.

Deve dikeninin bunu nasıl yaptığı konusunda daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmasına rağmen silimarin maddesinin karaciğerin toksik maddeleri metabolize ettiğinde üretilen serbest radikallerin karaciğere verdiği hasarı azaltarak bu etkiyi yaptığı düşünülmektedir.

Tüm bunların yanında bazı çalışmalardan elde edilen sonuçlar ise deve dikeni ekstratının karaciğer hastalıkları üzerinde yararlı bir etkiye sahip olduğunu bulamamıştır. Bu nedenle, spesifik karaciğer rahatsızlıkları için hangi doz ve tedavi süresinin gerekli olduğunu belirlemek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.

Anitoksidan Özellik

Deve dikenin sahip olduğu antioksidan aktivite silimarin maddesinden gelmektedir. Silimarin maddesi serbest radikalleri temizleme ve serbest radikal oluşumunu önleyerek veya stres koşullarında mitokondrinin elektron taşıma zincirinin bütünlüğünü koruyarak antioksidan aktivitesini ortaya koymaktadır.

Sindirim Sistemi Sağlığı

Deve dikeni özünün içeriği silimarin maddesi sindirim enzimlerinin üretimini teşvik ederek sindirim sürecini destekler ve sindirim sistemi rahatsızlıklarının hafifletilmesine yardımcı olabilir. Ayrıca deve dikeni özünün safra üretimini artırmasıyla, yağların daha etkili bir şekilde sindirilmesine katkı sağlayabilir ve yağlı yiyeceklerin sindirimini kolaylaştırarak sindirim sorunlarının önlenmesine yardımcı olabilir.

Diyabet

Deve dikeni takviyesinin tip 2 diyabetli hastalarda kan şekeri yönetimine yardımcı olabileceği yapılan bazı çalışmalarda öne sürülmüştür.

Deve dikenindeki bileşiklerin insülin duyarlılığını artırmaya ve kan şekerini düşürmeye yardımcı olarak bazı diyabet ilaçlarına benzer şekilde çalışabileceği keşfedilmiştir.

Yakın zamanda yapılan bir araştırmada rutin olarak silimarin alan kişilerin açlık kan şekeri düzeylerinde ve kan şekeri kontrolünün bir ölçütü olan HbA1c düzeylerinde önemli bir azalma yaşadıklarını ortaya çıkarmıştır.

Deve dikeni ve diyabet üzerine yapılan çalışmalar umut verici olsa da bu çalışmaların sayısı azdır. Bu durumun daha iyi anlaşılabilmesi için daha kapsamlı ve detaylı araştırmalara ihtiyaç vardır.

Kolesterol Seviyelerini İyileştirir

Deve dikeninin kolesterol üzerine etkileri üzerinde çalışmalar kısıtlı olsa da var olan çalışmalar silimarin maddesinin kolesterol metabolizmasını etkileyebileceğini göstermektedir. Eldeki araştırmalar dikeni özünün kötü kolesterol olarak bilinen LDL seviyelerini düşürebileceğini ve iyi kolesterol olarak bilinen HDL seviyelerini artırabileceğini göstermektedir.

Anne Sütünü Artırabilir

Deve dikeni özünün süt üretiminde etkili olan prolaktin hormonu düzeylerini arttırarak emziren annelerde süt üretimini arttırabileceği düşünülmektedir.

Emziren 50 anne üzerinde yapılan randomize kontrollü bir çalışmada deve dikeninde bulunan silimarin maddesinin 63 gün boyunca her gün düzenli olarak alan annelerin, silimarin almayan annelere kıyasla %60 daha fazla süt ürettiği tespit edilmiştir.

Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamasıyla antrenman ve beslenme adına ihtiyaç duyacağınız her şey cebinizde!

iPhone için App Store'dan ücretsiz indir!

Google Play'den ücretsiz indir!

Deve Dikeni Nasıl Kullanılır?

Deve dikeni özünün birçok farklı kullanım şekli vardır.

Toz form: Deve dikeni tohumları öğütülerek toz haline getirilerek kullanılabilir. Toz formundaki deve dikeni smoothie, yoğurt veya su ile karıştırılarak tüketebilebilir.

Çay formu: Diğer bitki çayları gibi deve dikeninin de çay formu vardır fakat yapılan araştırmalar deve dikeninin içerisinde bulunan etken maddelerin sudaki çözünürlüğünün çok düşük olması sebebiyle çay formunun hiç etkili olmayacağını söylemektedir.

Kapsül/tablet: Deve dikeni özünün son dönemlerde en yaygın kullanılan formudur. Silimarin maddesinin en yoğun bulunduğu formudur.

Deve dikeni takviyesi kullanacaksanız eğer deve dikeni özünde bulunan silimarin maddesinin yağdaki çözünürlüğü sudaki çözünürlüğüne göre çok çok daha iyi olduğu için günde 1-2 adet kapsül/tablet formunun yemek zamanında tüketilmesi önerilmektedir.

Kimler Deve Dikeni Takviyesi Kullanamaz?

Deve dikeni takviyesninin bilinin çok fazla bir yan etkisi yoktur. Genel olarak ishal, mide bulantısı veya şişkinlik gibi yan etkileri olabilmektedir fakat bunlara rağmen bazı bireyler kullanırken ekstra dikkat etmelidir.

• Yapılan araştırmalarda hamile kadınlarda kullanımının güvenirliğine ilişkin bir veri yoktur bu sebeple hamile kadınları bu tarz takviyelerden kaçınmaları gerekmektedir.
• Deve dikeni alerjik bünyeye sahip olan kişilerde alerjik reaksiyonlara sebep olabilir.
• Deve dikeninin kan şekerini düşürebilmek etkisi olabilir bu sebeple hipo glisemi riski taşıyan bireylerin kullanmaması önerilmektedir.
• Safra yolları tıkanıklığı olan kişiler de deve dikeni takviyesi kullanmamalıdır. Deve dikeni takviyesi safra üretimini arttırabileceği için durumu daha da kötüleştirebilir.

Özetlemek gerekirse

Deve dikeninin sağlık üzerine olumlu etkilerini kanıtlayan sayıların çalışması gün geçtikçe artmaktadır. Mevcut verilere göre deve dikeninin içerdiği silimarin antioksidanı karaciğer ve genel sağlığı destekleyebileceği düşülmektedir ancak hamilelik, emzirme, alerjik reaksiyonlar, safra yolları tıkanıklığı ve hipo glisemi riski taşıyanlar bu takviyeyi kullanmadan önce doktor veya diyetisyene danışması gerektiğini unutmamalıdır.

Sık Sorulan Sorular

• Deve dikeni takviyesini ne sıklıkla kullanmalıyım?

Deve dikeni takviyesinin ne sıklıkla kullanılması gerektiği kişilerin yaş, boy, kilo ve sağlık durumuna göre değişmekle birlikte genel kullanırım önerisi olarak günlük olarak 1-2 tablet ve yemekler ile birlikte kullanılması önerilmektedir.

• Deve dikenini hangi formda kullanmak daha etkilidir?

Deve dikeninin sağlık faydalarından yararlanmak için en etkili form tablet/kapsül formudur.

• Deve dikeni takviyesi karaciğer yağlanmasını iyileştirir mi?

Deve dikenin karaciğer yağlanmasını iyileştirdiğine dair araştırma sonuçları çelişkilidir. Bu sebeple deve dikeni takviyesinin direkt olarak karaciğer yağlanmasını iyileştirebildiği gibi bir durum söz konusu değildir. Ancak karaciğer yağlanması tedavisinde süreci destekleyici ve karaciğer sağlığını koruyucu olarak kullanılabilir.

Diyetisyen Can Kocakurt

KAYNAKÇA

• Abenavoli L, Izzo AA, Milić N, Cicala C, Santini A, Capasso R. Milk thistle (Silybum marianum): A concise overview on its chemistry, pharmacological, and nutraceutical uses in liver diseases. Phytother Res. 2018 Nov;32(11):2202-2213. doi: 10.1002/ptr.6171. Epub 2018 Aug 6. PMID: 30080294.
• Abenavoli L, Capasso R, Milic N, Capasso F. Milk thistle in liver diseases: past, present, future. Phytother Res. 2010 Oct;24(10):1423-32. doi: 10.1002/ptr.3207. PMID: 20564545.
• Aller R, Izaola O, Gómez S, Tafur C, González G, Berroa E, Mora N, González JM, de Luis DA. Effect of silymarin plus vitamin E in patients with non-alcoholic fatty liver disease. A randomized clinical pilot study. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2015 Aug;19(16):3118-24. PMID: 26367736.
• Voroneanu L, Nistor I, Dumea R, Apetrii M, Covic A. Silymarin in Type 2 Diabetes Mellitus: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. J Diabetes Res. 2016;2016:5147468. doi: 10.1155/2016/5147468. Epub 2016 Jun 1. PMID: 27340676; PMCID: PMC4908257.
• Kazazis CE, Evangelopoulos AA, Kollas A, Vallianou NG. The therapeutic potential of milk thistle in diabetes. Rev Diabet Stud. 2014 Summer;11(2):167-74. doi: 10.1900/RDS.2014.11.167. Epub 2014 Aug 10. PMID: 25396404; PMCID: PMC4310066.
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK501771/
• https://www.nccih.nih.gov/health/milk-thistle
• Kim MS, Ong M, Qu X. Optimal management for alcoholic liver disease: Conventional medications, natural therapy or combination? World J Gastroenterol. 2016 Jan 7;22(1):8-23. doi: 10.3748/wjg.v22.i1.8. PMID: 26755857; PMCID: PMC4698510.
• Siegel AB, Stebbing J. Milk thistle: early seeds of potential. Lancet Oncol. 2013 Sep;14(10):929-30. doi: 10.1016/S1470-2045(13)70414-5. PMID: 23993379; PMCID: PMC4116427.