Boy kilo indeksi, vücut kompozisyonunun bir ölçüsüdür. Bu tür ölçümler vücudumuzu anlayabilmemiz adına bir rehberdir. Antropometrik boy/kilo özelliklerini tanımlamak ve bunları gruplar halinde sınıflandırmak, vücut kitle indeksi (VKİ) ya da BMI (body mass ındex) olarak bilinir.

Vücut kitle indeksi, halk arasında daha çok bilinen adıyla boy kilo indeksi, boyunuzun kilonuzla ilişkisini ölçmek için basit bir denklem kullanır ve size boyunuza göre zayıf ya da şişman olup olmadığınızı söyler. 1980'lerin başından beri obezite istatistiklerini kaydetmek için standart olarak boy kilo indeksi kullanılmaktadır. En basit ifade ile kilogram cinsinden ağırlığı metre cinsinden boyun karesine bölünmesi ile hesaplanır.

Boy kilo indeksi, belirli vücut kütlesi kategorilerini bir sağlık sorunu olarak tanımlamada kabul görmesi nedeniyle toplum temelli çalışmalarda yararlı olmuştur. Vücut yağını doğrudan ölçmez ancak vücut yağının ölçümleriyle orta derecede ilişkili ucuz ve kolay bir tarama yöntemidir. Boy kilo indeksinin kullanımı kolay olsa da, elde edilen verilerin ne kadar doğru ve uygun olabileceği tartışılmaktadır. 

Bu tablo ile vücut yağ oranı ve buna bağlı olarak mevcut durumda hangi kategoride yer aldığınızı değerlendirebilirsiniz. Ancak sadece iki ölçütün değerlendirildiği boy kilo indeksi yöntemi ile vücut yağ oranı üzerinden tam bir sınıflama yapmak mümkün değildir. Özellikle bazı kişilerde bu formül oldukça yanıltıcı olabilir. Bunlar; 

• Sporcular ya da vücut geliştirme ile ilgilenen kişiler
• Çocuklar ve gençler
• Hamileler
• 65 yaş üstü kişiler

Boy Kilo İndeksi nasıl hesaplanır?

Örneğin; Ağırlık = 80kg, Boy = 180cm (1,80 m) olan biri için hesaplama:

 80 ÷ (1.80) ² = 24,69 NORMAL olarak değerlendirilir.

Vücut kitle indeksi ile vücut yağı arasındaki ilişki oldukça güçlüdür ancak iki kişi aynı VKİ’ye sahip olsa bile vücut yağ miktarları birbirinden farklı olabilir. Örneğin; kadın ve erkek arasındaki vücut tiplerindeki farklılıkları hesaba katmadığından aynı VKİ'de, kadınlar erkeklerden daha fazla vücut yağına sahip olma eğilimindedir. Ya da aynı VKİ'de, yaşlı insanların ortalama olarak genç yetişkinlerden daha fazla vücut yağı olabilir. VKİ'nin hesaplanmasında, uzun boylu kişilerde bacak uzunluğunun katkısını azaltmak için boy karesi alınır. Ancak buradaki sorun, farklı vücut tiplerinde VKİ her boy seviyesine eşit kütle dağıtmasıdır. Buradan çıkarım ile boy kilo indeksi kısa boylu kişilerde vücut ağırlığı sağlığını değerlendirmede sınırlı bir kullanıma sahiptir. 

Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamasıyla antrenman ve beslenme adına ihtiyaç duyacağınız her şey cebinizde!

iPhone için App Store'dan ücretsiz indir!

Google Play'den ücretsiz indir!

Çocuklarda Vücut Kitle İndeksi

Çocuklarda sınıflandırma yetişkinlere göre değişkenlik gösterir. Özellikle çocukluk çağında obezite tüm dünyada hızla artmaktadır. Kilo artışının başlaması ve VKİ değerlerinin hızlı yükseldiği kritik dönem, 10/13 yaş gibi görünmektedir. Vücut yağ miktarı yaşla birlikte değiştiğinden ve vücut yağ miktarı kızlar ve erkekler arasında farklılık gösterdiğinden, çocukların ve gençlerin boy kilo indeksi değerlendirilmesi yaşa ve cinsiyete özgü ayrışır. Çocukluk döneminde olası sağlık sorunu risklerini azaltmaya yardımcı olmak için çocukları ve gençleri egzersiz yapmaya, sağlıklı alışkanlıklar edinmeye teşvik etmeliyiz

.

Erkek ve kız çocukları için Yaş-BMI grafiği

Sporcular için Vücut Kitle İndeksi

Elde edilen veriler uzun yıllardır bilimsel toplum tarafından fiziksel uygunluğun değerlendirilmesi, kardiyo-vasküler hastalık risk göstergesi ve toplam sağlık yorumlamalarında kullanılmasına rağmen bazı bilim insanları tarafından ortalama bir bilgi olması, özellikle kas kütlesi fazla olan kişilerin değerlendirilmesinde yanılma olasılığı nedeniyle eleştirilmektedir. Spor ile ilgilenen kişilerin yüksek kas kütlesine sahip vücut ağırlıkları onların obez olarak nitelendirilmesine neden olabilir. Ancak bu durum onların yüksek vücut yağına sahip oldukları anlamına gelmez. Boy kilo indeksi formülü bu sebeple spor ile ilgilenen kişilerde doğru şekilde işlemeyebilir.

Vücut Kitle İndeksi dışında vücut yağını değerlendirmenin yolları nelerdir?

Vücut sağlığını ve buna bağlı olarak vücut yağ oranını belirlemenin birçok yolu vardır, ancak bunlar daha fazla zaman alabilir veya pahalı olabilir. Deri kıvrımı kalınlığı ölçümleri, su altı tartımı, biyoelektrik empedans, çift enerjili x-ışını absorpsiyometrisi (DXA) ve izotop seyreltme gibi yöntemler ile vücut yağını ve şişmanlığın değerlendirilmesi için daha doğru sonuçlar elde edilebilir. Vücut yağ kütlesi yüzdesinin bir göstergesi olarak kullanıldığında VKİ'nin ciddi sınırlamaları olduğu anlaşılmalıdır. Bundan dolayı, literatürde 2018 yılında Woolcott ve Bergman tarafından vücut yağı ölçümü için altın standart olarak kabul gören DEXA ile VKİ’den daha doğru ölçümler (yüksek kolerasyon) verebilen bir formül geliştirilmiştir. 

Görece Yağ Kütlesi İndeksi;

• Erkek: 64- (20×boy/bel çevresi)
• Kadın: 76- (20×boy/bel çevresi)

NOT: Vücut yağ oranınızı bilmiyorsanız buradan kolayca hesaplayabilirsiniz

Vücut Kitle İndeksine Göre Kilonuz Fazla veya Az ise:

Boy kilo indeksiniz fazla ve kilo vermeniz gerekiyorsa, günlük kalori ihtiyacınızdan daha az kalori alarak kalori açığı oluşturabilirsiniz. Böylelikle düzenli egzersiz ve sağlıklı beslenme ile vücut kitle indeksinizi normal değere ulaştırabilirsiniz.

NOT: Hızlı kilo vermek için 33 bilimsel yöntem yazımıza buradan ulaşabilirsiniz

Vücut kilo indeksiniz az ve kilo almanız gerekiyorsa, günlük almanız gereken kaloriden daha fazla besin tüketebilirsiniz. Burada en önemli husus hızlı kilo alma hedefi ile vücut yağ kütlenizi arttırmamanız olacaktır.

NOT: Kilo almak için ne yapmalıyım yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

​

Bilimse açıdan değerlendirdiğimizde VKİ, çeşitli metabolik hastalık sonuçları ile güçlü bir şekilde ilişkili görünmektedir. Genel olarak, artmış bir VKİ, kişiyi koroner kalp hastalığı hipertansiyon, diyabet gibi önemli hastalıklar için risk oluşturabilir.

• Journal of the American Medical Association ( JAMA ) yayınlanan bir araştırma, fazla kilolu insanların (VKİ standartlarına göre) normal kilolu insanlar ile karşılaştırıldığında benzer bir ölüm oranına sahipken, zayıf ve obez insanların daha yüksek ölüm oranına sahip olduğunu göstermiştir. (1) 
• 250.000 kişiyi kapsayan 40 çalışmanın analizi, VKİ'nin vücut yağı ile yağsız kütle arasında ayrım yapmak için yeterli olmaması ile açıklanmaktadır. (2) 
• 60.000 katılımcıyı 13 yıla kadar takip eden 2011 tarihli bir araştırma, bel-kalça oranının kalp hastalığı ve risk faktörleri değerlendirme açısından daha iyi bir gösterge olduğunu söylemektedir. (3)

Miray Yıldırım

Egzersiz Uzmanı

Kaynakça

1. Flegal, K. M., Graubard, B. I., Williamson, D. F., & Gail, M. H. (2005). Excess deaths associated with underweight, overweight, and obesity. Jama, 293(15), 1861-1867.
2. Romero-Corral, A., Montori, V. M., Somers, V. K., Korinek, J., Thomas, R. J., Allison, T. G., ... & Lopez-Jimenez, F. (2006). Association of bodyweight with total mortality and with cardiovascular events in coronary artery disease: a systematic review of cohort studies. The Lancet, 368(9536), 666-678.
3. Mørkedal, B., Romundstad, P. R., & Vatten, L. J. (2011). Informativeness of indices of blood pressure, obesity and serum lipids in relation to ischaemic heart disease mortality: the HUNT-II study. European journal of epidemiology, 26(6), 457-461.
4. Bundak, R., Furman, A., Gunoz, H., Darendeliler, F., Bas, F., & Neyzi, O. (2006). Body mass index references for Turkish children. Acta Paediatrica, 95(2), 194-198.
5. Nuttall, F. Q. (2015). Body mass index: obesity, BMI, and health: a critical review. Nutrition today, 50(3), 117.
6. Zierle-Ghosh, A., & Jan, A. (2018). Physiology, body mass index.
7. Bundak, R., Furman, A., Gunoz, H., Darendeliler, F., Bas, F., & Neyzi, O. (2006). Body mass index references for Turkish children. Acta Paediatrica, 95(2), 194-198.