1) Kanat Kasları Bir Bütündür Üstü, Altı Yoktur!

Halk arasında kanat kası olarak bilinen latissimus dorsi, başlangıcını pelviste illiumun superior posteriorundan, sakrumun posteriorundan, lumbar ve alttaki altı torasik omurun spinöz çıkıntılarından ve en alttaki üç kaburganın posterior yüzeyinden alarak humerusun üst medialinde sonlanır. Latissimus dorsinin oldukça geniş bir aralıkta origosu ve küçük bir insersiyosu olduğundan, kola yaklaştıkça daralıp, omurgaya yaklaştıkça genişleyerek sırtın orta ve alt kısmını kaplayan bir çift yelpaze şeklini alır (1).

Latissimus dorsi üzerine yapılan anatomik çalışmalara baktığımızda, bu kasın, torasik ve lumbopelvik bölgeler olmak üzere ikiye ayrıldığını görmekteyiz (1). Torasik bölge yalnızca alt altı torasik vertebralardan başlangıcını alan fasiküller içerirken, lumbopelvik bölge başlangıcını alt üç kaburga, lumbar ve sakral omurlar ile pelvisten alan fasiküller içermektedir. Bu araştırmalarda lumbopelvik bölgenin hem fizyolojik kesit alanının (3.6 ve 2.0 cm³) hem de fasikül uzunluğunun torasik bölgeye kıyasla daha fazla olduğunu görmekteyiz.

Yalnızca bu da değil, bu kasın hem iç moment kolu uzunluklarını hem de kas aktivasyon paternlerini değerlendiren çalışmalara baktığımızda da benzer durumla karşılaşmaktayız (2).

Özetle hem detaylı anatomik analizler hem de aktivasyon çalışmaları sırtın en geniş kası olan latissimus dorsi kasının farklı alt bölümlere ayrılan ve her biri omuz hareketlerine farklı düzeylerde katkı sağlayan kaslardan olduğunu göstermektedir.

Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamasıyla antrenman ve beslenme adına ihtiyaç duyacağınız her şey cebinizde!

iPhone için App Store'dan ücretsiz indir!

Google Play'den ücretsiz indir!

2) Latissimus Dorsi Kası Hızlı Toparlanan Bir Kastır!

Latissimus dorsinin, vücudun üst kısmındaki bazı kaslardan daha hızlı toparlandığı doğrudur ancak pek çok kişi farkında olmasa da alt vücutta yer alan quadriceps, calf gibi kaslara kıyasla çok daha yavaş toparlanma potansiyeline sahiptir (3). Latissimus dorsi’nin triceps brachii, pectoralis major ve biceps brachii gibi kaslara kıyasla hızlı toparlanma kapasitesi daha yüksektir çünkü saydığımız bu kasların hızlı kasılan lif oranı daha yüksektir (4). Bu önemlidir çünkü hızlı kasılan kas lifleri, çok daha az mitokondriye sahip oldukları için egzersiz sırasında kalsiyum iyonlarının akışına yanıt olarak salınan kalpainler (proteazlar) nedeniyle daha fazla hasar görürler. Latissimus dorsi kası da bacak kaslarından daha yüksek hızlı kasılan kas lifi oranına sahiptir. Dolayısıyla bacak çalışmalarında toparlanmaya verilen önemin aynısı bu kasa da verilmelidir.

3) Sırt Çalışırsan Kamburluğun Azalır!

Sırt kaslarının (en temelde latissimus dorsinin) vücudun arkasında yer aldığı için göğüs kaslarına zıt fonksiyona sahip olması gerektiği ve kamburluğu olan kişilerin sırt çalışarak daha dik bir omurga yapısı elde edebileceği düşünülür. Ancak sürece detaylı baktığımızda göğüs kasının yalnızca clavicular (üst) bölümünün omuz fleksiyonu ve abdüksiyonu hareketlerini gerçekleştirdiği için latissimus dorsinin tüm primer hareketleri kapsamında bu kasa zıt görevde olduğunu görürüz. Bunu takiben costal (alt) bölüm ise omuz ekstansiyonu ve addüksiyonu hareketlerini gerçekleştirdiği için aslında çoğu zaman bir sinerjist yani yardımcı görevindedir. Sternal (orta) bölüm öte yandan, omuz fleksiyonu ve addüksiyonu hareketlerini gerçekleştirdiği için bazen antagonist, bazen de sinerjist görevindedir.

Latissimus dorsi’nin sekonder hareketleri açısından da (iç rotasyon ve horizontal abdüksiyon) pectoralis major yine aynı şekilde her zaman için antagonist (zıt çalışan) olarak düşünülmemelidir. Güçlü bir omuz horizontal addüktörü olarak pectoralis major bu sekonder harekette latissimus dorsiye zıt çalışır ancak bir internal rotator olarak bu omuz hareketinde sinerjist görevindedir. Pectoralis majör ve latissimus dorsi'nin sinerjik hareketleri özellikle fırlatma gibi eylemlerde önemlidir (5).

Ayrıca pectoralis major, serbest stil yüzmede kulaç atmanın en önemli biyomekanik özelliği olan scapular düzlem addüksiyonunda (omuz iç rotasyonuyla birlikte) latissimus dorsi ile sinerjisttir. Bu yüzden, pectoralis major, fırlatma aktivitelerinin yanı sıra, yüzme konusunda da latissimus dorsi ile sinerjist çalışmaktadır. İşte Tam da bu nedenden dolayı hem latissimus dorsi, hem de pectoralis major kası, omuzları iç rotasyona getirme görevine sahip olduğu için kifoz veya öne yuvarlanmış omuzları olan bireylere düzeltici egzersiz olarak serbest stil yüzme veya spesifik sırt egzersizi önerilmesi son derece yanlıştır.

Bu aktivite veya egzersizler ilgili kasları daha fazla çalıştırıp bu problemleri daha da artırabilmektedir. Nitekim Ulusal Spor Hekimliği Akademisi, kendi düzeltici egzersiz antrenmanı esasları kitabında aynen şu cümlelere yer vermiştir: ‘’Kronik aşırı kullanımda olduğu gibi tekrarlı hareketler ya da yaralanmalar, kasın esnekliğinde bir değişikliğe yol açabilir. Kötü postür ve günlük hareket eksikliği de katkıda bulunan faktörlerden kabul edilir. Oturma sırasında iliopsoas kompleksi gibi sürekli olarak kısa pozisyonda bırakılan kas, sonunda uyum gösterecek ve kısa kalmaya eğilimli olacaktır. Stres ve kronik yorgunluk da kas dengesizliği ile sonuçlanabilir, ve ayrıca tekrarlı hareketler, bazı kas gruplarını daha baskın hale getirerek dengesizliklere neden olabilir. Bu durum, yüzücüler, koşucular ve tenisciler gibi birçok sporcuya bakıldığında oldukça belirgindir. Yüzücüler genellikle scapular retraktörlerle ilişkili olarak aşırı odaklanılmış pectoral kaslar ortaya koyarlar ve bu da onlara rounded shoulder posture dediğimiz duruşu verir’’.

Kamburlukta hangi kaslara odaklanması gerektiği hakkında kafa karışıklığı yaşanmaması için hemen bu bölüme bir de tablo yerleştirelim. Bu tabloda Çek fizyoterapist ve Nörolog Vilademir Janda ile hayat bulan, bizlerin kısaca kamburluk olarak bildiği ancak sağlık bilimlerinde ‘’üst çapraz sendromu’’ olarak geçen postural bozukluktaki aşırı aktif ve inaktif kasların yanı sıra potansiyel problemlerinde listesini bulabileceksiniz. İşte o tablo.

Tablodan da görebileceğiniz üzere, kanat kası olarak bilinen latissimus dorsi kası, kamburluk durumunda kısalmış kaslar arasında yer almakta, dolayısıyla bu kası dik durabilme umuduyla daha fazla çalıştırmak tam ters şekilde sonuç verebilir.

PRATİK ÇIKARIMLAR

• Sırtın en geniş kası olan latissimus dorsi kası hem detaylı anatomik analizler hem de iç moment kolu uzunluğu ve kas aktivasyon paternlerine göre farklı alt bölümlere ayrılan bir kastır.
• Latissimus dorsi kası alt vücutta yer alan quadriceps, calf gibi kaslardan daha yavaş toparlanma potansiyeline sahiptir ve dolayısıyla çalıştırılma sıklığı konusunda dikkatli olunmalıdır.
• Latissimus dorsi kasının anatomik olarak görevlerinden biri omuzları içe döndürmek olduğu için kamburluk şikayeti olanlar dik durma umuduyla bu kası çalıştırırken dikkatli olmalıdırlar.

Hareket ve Antrenman Bilimleri Uzmanı

Ebubekir Çiftci

KAYNAKLAR

1. Michael E Gerling and Stephen H M Brown. Architectural analysis and predicted functional capability of the human latissimus dorsi muscle. J Anat. 2013 Aug; 223(2): 112–122.
2. David C Ackland, Ponnaren Pak, Martin Richardson, and Marcus G Pandy. Moment arms of the muscles crossing the anatomical sho-ulder. J Anat. 2008 Oct; 213(4): 383–390.
3. Chen TC, Yang TJ, Huang MJ, et al. Damage and the repeated bout effect of arm, leg, and trunk muscles induced by eccentric resistance exercises. Scand J Med Sci Sports. 2019;29(5):725-735. doi:10.1111/sms.13388
4. Srinivasan RC, Lungren MP, Langenderfer JE, Hughes RE. Fiber type composition and maximum shortening velocity of muscles crossing the human shoulder. Clin Anat. 2007;20(2):144-149. doi:10.1002/ca.20349
5. Hwai-Ting Lin, Fong-Chin Su, Terry K.K. Koo, Atsushi Yokota, Jun Hashimoto, Nozomu Inoue, Mari Nakamura, Katsuya Nobuhara, Edmund Y.S. Chao. BIOMECHANICAL FUNCTIONS OF LATISSIMUS DORSI MUSCLE IN BASEBALL PITCHING.