5-HTP nedir, ne için kullanılır, olası faydaları ve etkileri nelerdir? Bu yazımızda tüm bu merak edilen başlıkları detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Günümüz koşulları sebebiyle stres, anksiyete ve uyku problemleri birçok bireyin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiliyor. Bu olumsuz koşulları iyileştirmek isteyen bireyler alternatif tedavi yöntemlerine ve çeşitli besin takviyelerine yönelmekte. Tam bu noktada ise 5-HTP karşımıza çıkıyor. Eğer siz de doğal yollarla sağlığınızı desteklemek istiyorsanız, 5-HTP hakkında bilmeniz gereken her şeyi bu yazımızda bulabilirsiniz.

5-HTP Nedir?

5-Hidroksitriptofan (5-HTP), vücudun doğal olarak ürettiği bir amino asittir. 5-HTP, beyindeki hücreler arasındaki mesajların iletilmesini sağlayan kimyasal bir haberci olan serotonin üretmek için kullanır. 5 HTP, L-Triptofan aminoasidinin aktif metabolitidir, yani L-Triptofan önce 5-HTP'ye, daha sonra da serotonine dönüşür.

Düşük serotonin seviyeleri depresyon, anksiyete, stres, uyku bozukluğu, duygu-durum bozukluğu, kilo alımı gibi çeşitli sağlık sorunlarına sebep olabilir. Serotonin üretiminin çeşitli yollarla artırılması bu olumsuzlukların önüne iyileşmesinde yardımcı olabilir. 5-http takviyesi de serotonin üretimini arttıran alternatiflerden biri olabilir.

5-HTP Olası Sağlık Faydaları

İnsanlar ve hayvanlar üzerinde 5-http kullanımına yönelik yapılan çalışmalar, 5-HTP takviyesi kullanımının bazı olumsuz durumları iyileştirebileceğini göstermektedir.

• Ağırlık Kontrolü: 5-HTP kullanımı üzerine yapılan çalışmalar, insanlarda duygunluk duygunu sağlayarak kilo kontrolünü sağlamaya yardımcı olduğunu göstermektedir. 5-HTP desteği iştahı baskılamak ve ağırlık kaybını sağlamak için görev yapan, açlığa sebep olan bu hormonları baskılar.

İnsanlar üzerinde yapılan bir çalışmada 20 diyabetli birey, iki haftalık süre boyunca günde 900 mg 5-HTP desteği alanlar veya plasebo almak üzere rastgele teste tabii tutulmuştur. Test sonucunda, 5-HTP besin desteği alanların plasebo grubuna kıyasla günde yaklaşık olarak 435 kilokalori daha az enerji aldıkları tespit edilmiştir.

• Depresyon: Depresyonun birçok sebebi vardır, yapılan bazı araştırmalar serotonin eksikliğinin depresyonun nedenlerinden bir tanesi olabileceğini söylemektedir. Bu sebeple 5-http takviyesinin serotonin üretimini arttırarak depresyonu iyileştirebildiği düşünülmektedir.

Hastane ortamında yatan 30 hasta üzerinde yapılan bir çalışamada, nialamid ilacı ve günlük 400 mg 5-HTP kombinasyonunun antidepresan etkisi incelenmiştir ve sadece nialamid ilacı(plasebo ile birlikte) alan bir kontrol grubu ile karşılaştırılmıştır. Nialamid ve 5-http kombinasyonun tedavi edilen hastalarda tek başına nialamid ile tedavi edilenlere göre daha iyi iyileşme sağladığı tespit edilmiştir.

Yapılan çalışmaların çoğunluğu 5-HTP'nin olabilecek antidepresif etkilerinin antidepresan ilaçlarla veya diğer maddelerle birleştirildiğinde, tek başına kullanmaya göre daha güçlü ve daha etkili olduğunu tespit etmiştir.

• Fibromiyaljinin hastalığının bilinen kaynağı yoktur fakat vücuttaki azalmış serotonin seviyeleri bu durumla ilişkilendirilmiştir. Fibromiyalji hastalarında 5-HTP takviyesi kullanımının serotonin seviyelerini arttırarak kas-eklem ağrılarını azaltabileceği gösterilmiştir. Fibromiyalji ve 5-HTP kullanımı üzerine yapılan çalışmalar kısıtlı olduğu için daha fazla araştırmaya gerek olduğu unutulmamalıdır.

• Migren: Kesin olmamakla birlikte bazı araştırmalar düşük serotonin seviyelerinin mide bulantısı veya görme bozukluğunun eşlik ettiği, zonklayan baş ağrıları olan migren ağrılarına sebep olduğunu söylemektedir. 5-HTP alımının serotonin seviyelerini arttırarak bu migren ataklarının azalmasına yardımcı olabilir

Baş ağrısına yatkın kişilerde 5-http kullanımı, migren mekanizmasının altında yatan merkezi sinir sistemi (CNS) anormalliklerini değiştirebilir. Yapılan bir çalışmada, 5-HTP ile tedaviden iki hafta sonra, baş ağrısı olan günlerin sayısında önemli bir azalma olduğu gözlenmiştir.

• Uyku Bozuklukları: Melatonin hormonunun uyku düzenlemede önemli rolü vardır. 5-HTP besin desteği ise melatonin hormonuna dönüşebilen serotonin hormonunun üretimini arttırarak uyku kalitesini iyileştirildiği bilinmektedir. Şizofrenik erkek çocuklarda yapılan bir çalışmada günlük 600 mg 5-HTP uygulaması, REM uykusunda ve göz hareketlerinde bir artış ile ilişkilendirilmiş; bununla birlikte 12 ila 36 ay arasında değişen süreler boyunca oral yoldan günlük 300 mg 5-HTP alan mongoloid bebeklerde, 5-HTP, göz hareketi frekanslarında farklılıklara neden olmadığı tespit edilmiştir.

Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamasıyla antrenman ve beslenme adına ihtiyaç duyacağınız her şey cebinizde!

iPhone için App Store'dan ücretsiz indir!

Google Play'den ücretsiz indir!

2010 yılında yapılan bir araştırmada 5-HTP ve gama-aminobütirik asit (GABA) kombinasyonunun uykuya dalma süresini önemli ölçüde azalttığını, uyku süresini artırdığı ve uyku kalitesini iyileştirdiği tespit edilmiştir.

• Parkinson: 5-HTP, Parkinson hastalığının tedavisi olarak uzun bir kullanımı geçmişine sahip olduğu bilinmektedir. Randomize, çift kör, plasebo kontrollü, çapraz tasarımlı bir çalışmada, 4 haftalık bir süre boyunca günde plasebo ve 50 mg 5-HTP desteği alan hastalar, tedavi sırasında depresif semptomlarda önemli bir iyileşme yaşamışlardır. Plasebo ile Parkinson hastalığında depresif semptomların tedavisi için 5-HTP'nin klinik yararına dair ön kanıt sağlamaktadır.

Dozajı ve Kullanımı

5-HTP besinlerde doğal olarak bulunan bir madde değildir ve bu sebeple takviye olarak alınabilir. 5-HTP takviyesinin önerilen günlük kullanım miktarı 50 mg ile 300 mg arasında değişir ancak bu miktar kişinin ihtiyaçlarına ve sağlık durumuna bağlı olarak farklılık gösterebilir. 

5-HTP kullanılmadan önce dikkat edilmelidir. Bunların en başında kişinin mevcut sağlık durumu ve kullandığı ilaçlar gelmektedir. Özellikle antidepresan gibi ilaçların kullanımı serotonini direkt olarak etkileyeceği için 5-HTP kullanılmadan önce kesinlikle uzman bir doktordan tavsiye alınmalıdır. Gereğinden fazla ve yanlış şekillerde kullanılan 5-HTP takviyesi çeşitli yan etkilere sebep olabilir.

5-HTP Olası Yan Etkileri

5-HTP gereğinden fazla kullanıldığı takdirde vücutta fazla serotonin salgılanmasına sebep olarak serotonin sendromuna ve davranış bozukluğu, anormal zihinsel işlevler, intolerans gibi ciddi yan etkilere sebep olabilir.

Günlük alınan doza ve kişisel özelliklere göre 5-HTP takviyesi kullanırken mide bulantısı, ishal, kusma ve mide ağrısı gibi yan etkiler de gözlemlenebilir.

Herhangi bir ilaç kullanıyorsanız bu ilacın serotonin ve melatonin üzerinde etkisi olup olmadığını kontrol etmeyi unutmayın. Kullandığınız ilaç bu hormonlar üzerinde etkiliyse ve 5-HTP takviyesi kullanmaya başlarsanız, gereğinden fazla serotonin ve melatonin üretimine sebep olarak yukarıda belirttiğim olumsuz durumlarla karşılaşabilirsiniz.

Tüm bu yan etkilere rağmen son 20 yıldır dünya çapında 5-HTP kullanımına rağmen kesin bir toksisite vakası ortaya çıkmamıştır.

Özetlemek Gerekirse…

5-HTP (5-Hidroksitriptofan), vücutta doğal olarak bulunan bir amino asittir ve serotonin üretiminde kullanılır. Serotonin ise beyindeki mesaj iletiminden, uyku düzenine kadar birçok alanda etkilidir. Vücutta bulunan serotonin seviyesinin düşük olması depresyon, anksiyete, uyku bozuklukları gibi çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. 5-HTP takviyesi, serotonin seviyelerini artırarak depresyon, anksiyete, fibromiyalji, migren ve uyku bozukluklarının tedavisine yardımcı olabilir ve iştahı baskılayarak kilo kontrolüne destek sağlayabilir. Olası faydalarının yanında yan etkileri de olabileceği unutulmamalıdır. Özellikle depresyon, anksiyete gibi bir sağlık probleminiz varsa ve ilaç kullanıyorsanız, 5-HTP takviyesi kullanmadan önce doktorunuza danışmayı unutmayın.

Diyetisyen Can Kocakurt

KAYNAKÇA

1. Gwaltney-Brant SM, Albretsen JC, Khan SA. 5-Hydroxytryptophan toxicosis in dogs: 21 cases (1989-1999). J Am Vet Med Assoc. 2000 Jun 15;216(12):1937-40. doi: 10.2460/javma.2000.216.1937. PMID: 10863592.
2. Švob Štrac D, Pivac N, Mück-Šeler D. The serotonergic system and cognitive function. Transl Neurosci. 2016 May 9;7(1):35-49. doi: 10.1515/tnsci-2016-0007. PMID: 28123820; PMCID: PMC5017596.
3. Martin TG. Serotonin syndrome. Ann Emerg Med. 1996 Nov;28(5):520-6. doi: 10.1016/s0196-0644(96)70116-6. PMID: 8909274.
4. Polidori D, Sanghvi A, Seeley RJ, Hall KD. How Strongly Does Appetite Counter Weight Loss? Quantification of the Feedback Control of Human Energy Intake. Obesity (Silver Spring). 2016 Nov;24(11):2289-2295. doi: 10.1002/oby.21653. PMID: 27804272; PMCID: PMC5108589.
5. Amer A, Breu J, McDermott J, Wurtman RJ, Maher TJ. 5-Hydroxy-L-tryptophan suppresses food intake in food-deprived and stressed rats. Pharmacol Biochem Behav. 2004 Jan;77(1):137-43. doi: 10.1016/j.pbb.2003.10.011. PMID: 14724051.
6. Nautiyal KM, Hen R. Serotonin receptors in depression: from A to B. F1000Res. 2017 Feb 9;6:123. doi: 10.12688/f1000research.9736.1. PMID: 28232871; PMCID: PMC5302148.
7. Al-Nimer MSM, Mohammad TAM, Alsakeni RA. Serum levels of serotonin as a biomarker of newly diagnosed fibromyalgia in women: Its relation to the platelet indices. J Res Med Sci. 2018 Aug 23;23:71. doi: 10.4103/jrms.JRMS_859_17. PMID: 30181753; PMCID: PMC6116663.
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560787/
9. Shell W, Bullias D, Charuvastra E, May LA, Silver DS. A randomized, placebo-controlled trial of an amino acid preparation on timing and quality of sleep. Am J Ther. 2010 Mar-Apr;17(2):133-9. doi: 10.1097/MJT.0b013e31819e9eab. PMID: 19417589.
10. Birdsall TC. 5-Hydroxytryptophan: a clinically-effective serotonin precursor. Altern Med Rev. 1998 Aug;3(4):271-80. PMID: 9727088.