İrritabl bağırsak sendromu (İBS), günümüzde birçok insanın günlük yaşantısını etkileyen yaygın bir sindirim sistemi hastalığıdır. Huzursuz bağırsak sendromu olarak da bilinir. İBS’nin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte bu konuda birçok çalışma yapılmıştır. Bu yazımızda İBS’ nin ne olduğunu, semptomlarını, tanı ve tedavi yöntemlerini detaylarıyla inceleyeceğiz.
İBS (İrritabl Bağırsak Sendromu) Nedir ?
İrritabl bağırsak sendromu (İBS), sindirim sistemini olumsuz etkileyen yaygın bir hastalıktır. Kullanılan teşhis kriterlerine bağlı olarak İBS dünya genelinde nüfusun yaklaşık %11'ini etkilemektedir. Yaşam kalitesini oldukça etkileyen ve kronik seyreden bir tablodur. Genellikle karın ağrısı, şişkinlik, mide bulantısı, ishal veya kabızlık gibi bulgularla ortaya çıkar. Kesin nedeni bilinmemekle birlikte enfeksiyon, beslenme ve özellikle stres gibi çevresel faktörler İBS’yi tetikleyebilmektedir.
Tüketilen besinlerin büyük önem taşıdığı bu durumda diyet uygulayarak ya da yaşam tarzında değişiklikler yaparak bu duruma engel olmak mümkündür. İrritabl bağırsak sendromu; ishal, gaz sıkışması ya da kabız olarak ortaya çıkarak strese de neden olur. Bu yüzden kronik bir hastalığa dönüşmeden önlem almak oldukça önem taşır.
İBS (İrritabl Bağırsak Sendromu) Neden Olur ?
- Sinir sistemi değişiklikleri
- Alkol,sigara
- Stres
- Psikolojik faktörler
- Serotonin anormallikleri
Gibi durumlardan kaynaklı ortaya çıkabilir.
İBS nin (İrritabl Bağırsak Sendromu) Semptomları Nelerdir ?
İrritabl bağırsak sendromu (İBS) genel olarak karın ağrısı, şişkinlik, mide bulantısı, ishal veya kabızlık gibi bulgularla ortaya çıkar. Hastalar en çok karın ağrısından şikayet ederken, sırasıyla en çok rahatsız oldukları belirtiler acil dışkılama hissi, şişkinlik ve dışkılama sayısıdır. Bu semptomlar kişiden kişiye değişebilir ve şiddeti farklılık gösterebilir.
İrritabl Bağırsak Sendromu Tanı ve Tedavisi
İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS) tanısı, genel olarak belirtilerin ve semptomların değerlendirilmesiyle konulur. Ancak İBS’nin günümüzde kesin tedavisi henüz bulunmamaktadır. Hastaların %70’i hafif şiddetli hastalığa sahiptir. Bu hastalarda öncelikli olarak hayat tarzının ve beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi önerilmektedir.
İBS’de beslenme tedavisinin amacı yeterli besin alımını sağlamaktır. İBS semptomlarına göre diyeti düzenlemek ve besinlerin semptom yönetimindeki potansiyel rollerini açıklamaktır. İBS’de beslenme tedavisi semptomlara yönelik olmalıdır.
Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamasıyla antrenman ve beslenme adına ihtiyaç duyacağınız her şey cebinizde!
iPhone için App Store'dan ücretsiz indir!
Google Play'den ücretsiz indir!
Tedavide;
- Gaz yapıcı besinler
- Gazlı içecekler
- Alkol
- Kafein içeren içecekler
- Acı baharatlar tüketilmemelidir.
Ek olarak çiğ sebze-meyve ve süt hastalarda semptomu artırdığı için kontrollü verilmelidir. Aynı zamanda yeterli sıvı alımı sağlanmalı, az ve sık beslenilmelidir. İBS semptomlarını azaltmak üzere çeşitli diyet düzenlemeleri bulunmaktadır. Son dönemde düşük FODMAP içerikli diyetin irritabl bağırsak semptomlarının iyileşmesinde olumlu etkilerinin olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur.
- Düşük FODMAP içerikli diyet, fermente oligosakkaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve poliollerin diyette azaltılması prensibine dayanmaktadır. FODMAP ifadesi bütün kısa zincirli karbonhidratları içermektedir. FODMAP’ler bağırsak içine su çekerler yani ozmotiktirler, bu sebeple yüksek FODMAP içeren besinler aşırı tüketildiğinde sindirilememe veya emilememe gibi problemlere bağlı olarak bağırsak sistemindeki bakteriler tarafından fermente edilebilirler. Bu fermantasyon gaz, karın ağrısı, kramp ve diyare gibi problemlere neden olur.
- Diyette düşük FODMAP içeren besinlerin tercih edilmesi ile bağırsaklarda meydana gelen bu sindirim ve emilim bozukluğunun sebep olduğu fermantasyon ve beraberindeki gaz, karın ağrısı, ishal gibi problemler önlenebilmektedir.
- Yapılan bir çalışmada, İBS’de FODMAP’ in yararlılığını araştırdığı meta analiz çalışmasında 2 randomize kontrollü deney, 4 önce/sonra çalışmalarının verileri incelenmiştir. İshal veya dışkılama sıklığı günde 3’ ten fazla olan hastalarda düşük FODMAP uygulayan diyet grubunda normal diyet grubuna göre semptomlarda belirgin bir iyileşme gözlemlendiği, en belirgin iyileşmenin abdominal şişkinlik, yorgunluk ve bulantı semptomlarında olduğu belirlenmiştir (4). Aynı zamanda prebiyotik, probiyotik ve D vitamini takviyelerinin de olumlu semptomlara karşı olumlu sonuçlar verildiği gözlenmiştir.
- Düşük FODMAP diyeti, semptomları tetikleyen yiyeceklerin belirlenmesi ve bunların sonra yeniden sunulması üzerine şekillenir. Bu uygulamada amaç çeşitli meyve ve sebzelerin yer aldığı dengeli bir diyet oluşturmaktır. Yapılan diyetler kişiye özeldir. Gelişen semptomların şiddetine ve tolere edilebilirliğine bağlı olarak değişebilir. Bu sebeple, FODMAP diyetine başlamadan önce uzmana danışmak ve uzmanın, kişinin semptomlarına göre diyete yön vermesi önemlidir.
- İBS liler düşük FODMAP diyeti uygulaması gerektiği için, yüksek FODMAP içeren besinlerden uzak durmalıdır.
FODMAP DİYETİNDE KISITLANAN YİYECEKLER
FODMAP diyetinde; laktoz (süt ve süt ürünleri) fruktoz (meyveler ve yüksek fruktoz içeren mısır şurubu) galaktan (baklagiller), fruktan (buğday, çavdar, soğan, sarımsak) ve poliol (kayısı, şeftali, kiraz, avokado) içeren besinlerin tüketimi kısıtlanmaktadır. Diyet uygulanırken lif bakımından zengin alternatif besinler tüketmeye özen gösterilmelidir.
ÖZETLE;
İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS)’ nin nedeni bilinmemektedir ve hayat kalitesini düşüren birçok gastrointestinal semptomu bulunmaktadır. Hastalığın tedavisi, semptomları hafifletmeye yönelik olarak düzenlenmektedir. Hastalığın beslenme tedavisi, IBS türüne göre ve semptomlara yönelik olarak düzenlenmektedir. İBS’li hastalara; semptomları artırıcı besinlerin diyetten çıkarılması, yeterli sıvı tüketilmesi, az az sık sık beslenilmesi, gaz yapıcı besinlerin, alkol, kafein içeren içeceklerin, acı baharatların tüketilmemesi önerilmektedir.
Çiğ sebze-meyve ve süt hastalarda semptomu artırdığı için kontrollü verilmelidir. Düşük FODMAP diyetinin hastalardaki semptomları iyileştirici etkisi birçok çalışma ile kanıtlanmıştır. Sonuç olarak IBS’li hastalara beslenme tedavisinde genel beslenme önerilerine ek olarak düşük FODMAP diyeti, prebiyotik-probiyotik ve D vitamini takviyeleri önerilebilir.
Diyetisyen Duygu GÜNEŞ
KAYNAKLAR
- 10.1177/1756284821993586
- 10.2147/JIR.S174982
- https://doi.org/10.2147/CLEP.S40245
- Zhan, Y.L., Zhan, Y.A., Dai, S.X. (2018), Is a low FODMAP diet beneficial for patients with inflammatory bowel disease? A meta-analysis and systematic review, Clinical Nutrition, 37 (1), 123-129, doi: 10.1016/j.clnu.2017.05.019.
- EDE, E., & YOLDAŞ İLKTAÇ, H. (2019). İrritable Bağırsak Sendromunda Güncel Diyet Yaklaşımları. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 1-6.
- 10.23736/S1121-421X.19.02640-0
- 10.1001/jama.2015.0954
- PMID: 30521231