Kreatinin saç dökülmesine neden olduğu iddiası ilk olarak 2009 yılında yapılan bir çalışmada rugby oyuncularının kreatin alımı sonrasında DHT (Dihidrotestosteron) seviyelerinde bir artışa rastlanması ile ortaya çıkmıştır. (1)

Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamasıyla antrenman ve beslenme adına ihtiyaç duyacağınız her şey cebinizde!

iPhone için App Store'dan ücretsiz indir!

Google Play'den ücretsiz indir!

• DHT erkek cinsiyet hormonu olan testosteronun bir yan ürünüdür. Testosteron, bir enzim olan 5α-redüktaz (5-AR) ile reaksiyona girdiÄŸinde, kıl folikülleri de dahil olmak üzere çeÅŸitli vücut dokularında dihidrotestosteron (DHT) adı verilen bir hormon üretir. DHT erkek cinsiyetinin belirgin özelliklerinde etkili bir rol oynar. (Kalın ses, vücut kasları, yüz kılları.) (2,3) Güncel bilimsel bilgilere göz attığımızda DHT saç kökleriyle etkileÅŸime girerek saç dökülmesine neden olabilmektedir. Öte yandan saç dökülmesinin daha farklı sebepleri de olabilir. (Genetik faktörler)

BÄ°LÄ°MSEL VERÄ°LER NE DÄ°YOR?

2009 yılında yapılan çalışmada (1) kreatinin gerçekten de DHT seviyelerinde bir artışa neden olabileceğini görüyoruz. Hatta çalışmada tüm rugby oyuncularına steroid testi yapılmış olup bu artışın anabolik steroidlerden gelmediği de anlaşılmıştır. Peki bu çalışmaya göre kreatin direkt olarak saç döker diyebilir miyiz? Gelin bilimsel çalışmalara bakmaya devam edelim.

Bir dizi çalışma kreatinin testosteron üzerindeki etkilerini test etti. Sadece iki randomize kontrollü çalışmada, 6 gün boyunca günde 20 g kreatin takviyesi yapıldığında testosteronda önemli bir artış görüldü. (4,5) Buna ek olarak on farklı randomize kontrollü çalışma (6,7,8,9,10,11,12,13,14,15) ise kreatinin testosteron üzerinde etkisi bulunmadığını göstermiştir. Bu randomize kontrollü çalışmaların süresi 6 gün ile 10 hafta arasında değişmektedir ve 3 ila 25 g/gün arasında değişen kreatin monohidrat dozları kullanılmıştır. Kreatin malat kullanan bir randomize kontrollü çalışmada testosteron seviyeleri üzerinde hiçbir etki görülmemiştir. (16) Daha da önemlisi, bu randomize kontrollü çalışmalardan beşi, kreatinin DHT'ye dönüştürülen formu olan serbest testosteron üzerindeki etkilerini özel olarak test etmiştir. Bu çalışmaların hiçbirinde önemli bir artış gözlemlenmemiştir. (6,7,10,12,15)

Bu çalışmalar ile ilgili bilmemiz gereken bazı önemli detaylar ise şu şekilde:

1. Bu çalışmaların tümü sağlıklı genç erkeklerde ve biri hariç tümü sporcularda veya diğer antrenmanlı bireylerler üzerinde yürütülmüştür.
2. DHT'ye bakan ve bir artış gözlemlenen bir çalışmada, DHT normal aralıkta kalmıştır; bu nedenle kreatin DHT'yi artırsa bile yine de normal seviyesinden daha fazla saç kaybına neden olmayabilir.
3. En önemlisi kreatin takviyesinin saç dökülmesi üzerindeki etkisi doğrudan araştırılmamıştır, bu nedenle yeterli bilimsel kanıt sağlanmadan kesin bir kanıya varamayız!

Sonuç olarak sadece bir çalışma kreatin-DHT ile bağlantısını inceledi (ve sadece erkeklerde), ancak diğer çalışmalar ise kreatinin testosteron seviyelerini etkilemediğini gösterdi. DHT’nin testosteronun bir yan ürünü olmasından ötürü kreatinin DHT'yi gerçekten arttırabilmesi konusundaki kanıtlar ve görüşler yetersiz görünmektedir. Yine de kreatin DHT’yi arttırabiliyorsa bile (ki yeterli kanıt yok) evet, saç dökülmesine katkıda bulunabilir. Ancak DHT'nin saç dökülmesine katkıda bulunan birçok faktörden sadece biri olduğunu unutmayın; Kan DHT seviyelerindeki artış saçınızın döküleceğini garanti etmez. Bugüne kadar hiçbir çalışma kreatinin saç dökülmesi üzerindeki etkilerini doğrudan incelememiştir.

NOT: Kilonuza göre kullanmanız gereken net kreatin miktarını öğrenmek istiyorsanız Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamamızı buradan ücretsiz olarak indirip, kreatin hesaplayıcı bölümünü kullanabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

Soru: Kreatin Saç Dökmesine Neden Olabilir mi?

Cevap: Bazı çalışmalarda kreatin takviyesinin DHT (Dihidrotestosteron) seviyelerini artırabileceği iddia edilmiştir. DHT'nin saç dökülmesine etkisi olduğu düşünüldüğünden, kreatinin saç dökülmesine neden olup olmadığı tartışmalıdır.

Soru: DHT Nedir ve Saç Dökülmesi ile Nasıl İlişkilidir?

Cevap: DHT, testosteronun bir yan ürünüdür ve saç dökülmesinde rol oynayabilir. Saç kökleriyle etkileşime girerek saç dökülmesine katkıda bulunabilir. Ancak saç dökülmesi genellikle genetik faktörler ve diğer faktörlerle ilişkilidir.

Soru: Hangi Bilimsel Çalışmalar Kreatin ve DHT İlişkisini İncelemiştir?

Cevap: 2009'da yapılan bir çalışma, kreatin alımının DHT seviyelerinde artışa neden olabileceğini öne sürmüştür. Ancak diğer çalışmalar, kreatinin genel olarak testosteron seviyelerini etkilemediğini göstermiştir.

Soru: Kreatin Takviyesi Saç Dökülmesine Katkıda Bulunabilir mi?

Cevap: Kreatinin saç dökülmesine katkıda bulunup bulunmadığı net değildir. Ancak, mevcut bilimsel verilere dayanarak kesin bir sonuca varmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Soru: Kreatin Takviyesi Nasıl Kullanılmalıdır ve Dozajı Nedir?

Cevap: Kreatin takviyesi kullanımı kişisel faktörlere bağlıdır. Dozaj belirleme konusunda Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamasındaki kreatin hesaplayıcı bölümü kullanılabilir.

Soru: DHT Seviyelerindeki Artış Saç Dökülmesini Garanti Eder mi?

Cevap: DHT seviyelerindeki artış, saç dökülmesini garantilemez. Diğer faktörler de saç sağlığını etkiler, bu nedenle sadece DHT seviyelerine odaklanmak yetersiz olabilir.

Soru: Kreatin Takviyesinin Saç Dökülmesi Üzerindeki Etkisi Kesin midir?

Cevap: Şu ana kadar yapılan çalışmalar, kreatin takviyesinin saç dökülmesi üzerindeki etkilerini doğrudan incelemediğinden, kesin bir sonuca varmak zordur.

Soru: Bilimsel Çalışmalar Hangi Gruplarda Yapılmıştır?

Cevap: Çoğu çalışma genç ve sağlıklı erkeklerde, birkaçı dışında sporcular veya antrenmanlı bireyler üzerinde yapılmıştır.

Bu bilgiler, mevcut bilimsel literatür ve verilere dayanmaktadır. Ancak bireysel sağlık durumlarınıza uygun bir karar vermek için bir sağlık profesyoneli ile görüşmeniz önerilir.

Yusuf Sürer

Egzersiz Uzmanı

Celal Bayar Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi

KAYNAKÇA:

1. van der Merwe J, Brooks NE, Myburgh KH. Three weeks of creatine monohydrate supplementation affects dihydrotestosterone to testosterone ratio in college-aged rugby players. Clin J Sport Med. 2009 Sep;19(5):399-404. doi: 10.1097/JSM.0b013e3181b8b52f. PMID: 19741313.
2. Kaufman KD. Androgens and alopecia. Mol Cell Endocrinol. 2002 Dec 30;198(1-2):89-95. doi: 10.1016/s0303-7207(02)00372-6. PMID: 12573818.
3. Bang HJ, Yang YJ, Lho DS, Lee WY, Sim WY, Chung BC. Comparative studies on level of androgens in hair and plasma with premature male-pattern baldness. J Dermatol Sci. 2004 Feb;34(1):11-6. doi: 10.1016/j.jdermsci.2003.11.005. PMID: 14757277.
4. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0765159711001171
5. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0765159715000039
6. Cook CJ, Crewther BT, Kilduff LP, Drawer S, Gaviglio CM. Skill execution and sleep deprivation: effects of acute caffeine or creatine supplementation - a randomized placebo-controlled trial. J Int Soc Sports Nutr. 2011 Feb 16;8:2. doi: 10.1186/1550-2783-8-2. PMID: 21324203; PMCID: PMC3049131.
7. Crowe MJ, O'Connor DM, Lukins JE. The effects of beta-hydroxy-beta-methylbutyrate (HMB) and HMB/creatine supplementation on indices of health in highly trained athletes. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2003 Jun;13(2):184-97. doi: 10.1123/ijsnem.13.2.184. PMID: 12945829.
8. van der Merwe J, Brooks NE, Myburgh KH. Three weeks of creatine monohydrate supplementation affects dihydrotestosterone to testosterone ratio in college-aged rugby players. Clin J Sport Med. 2009 Sep;19(5):399-404. doi: 10.1097/JSM.0b013e3181b8b52f. PMID: 19741313.
9. Hoffman J, Ratamess N, Kang J, Mangine G, Faigenbaum A, Stout J. Effect of creatine and beta-alanine supplementation on performance and endocrine responses in strength/power athletes. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2006 Aug;16(4):430-46. doi: 10.1123/ijsnem.16.4.430. PMID: 17136944.
10. Eijnde BO, Hespel P. Short-term creatine supplementation does not alter the hormonal response to resistance training. Med Sci Sports Exerc. 2001 Mar;33(3):449-53. doi: 10.1097/00005768-200103000-00018. PMID: 11252073.
11. Volek JS, Ratamess NA, Rubin MR, Gómez AL, French DN, McGuigan MM, Scheett TP, Sharman MJ, Häkkinen K, Kraemer WJ. The effects of creatine supplementation on muscular performance and body composition responses to short-term resistance training overreaching. Eur J Appl Physiol. 2004 May;91(5-6):628-37. doi: 10.1007/s00421-003-1031-z. Epub 2003 Dec 18. PMID: 14685870.
12. https://www.ajol.info/index.php/sajrs/article/view/59293
13. https://hrcak.srce.hr/clanak/82635
14. https://journals.lww.com/nsca-jscr/Abstract/1997/08000/Response_of_Testosterone%3Cem%3Eand%3C/em%3ECortisol.9.aspx
15. Cooke MB, Brabham B, Buford TW, Shelmadine BD, McPheeters M, Hudson GM, Stathis C, Greenwood M, Kreider R, Willoughby DS. Creatine supplementation post-exercise does not enhance training-induced adaptations in middle to older aged males. Eur J Appl Physiol. 2014 Jun;114(6):1321-32. doi: 10.1007/s00421-014-2866-1. Epub 2014 Mar 16. PMID: 24633488; PMCID: PMC4019834.
16. Tyka AK, Chwastowski M, Cison T, Palka T, Tyka A, Szygula Z, Pilch W, Strzala M, Cepero M. Effect of creatine malate supplementation on physical performance, body composition and selected hormone levels in spinters and long-distance runners. Acta Physiol Hung. 2015 Mar;102(1):114-22. doi: 10.1556/APhysiol.102.2015.1.12. PMID: 25804393.