Detoks kelimesi son dönemlerde sıklıkla karşımıza çıkmakta. Çevrenizde ‘’bugün detoksa başladım’’ ‘’sıvı detoks yapıyorum, karaciğer detoksu yapıyorum’’ gibi söylemleri sıklıkla duyabilirsiniz. Özellikle karaciğer detoksunun var olup olmadığı, karaciğer detoksunun nasıl yapıldığı gibi aramalar arama motorlarında ilk sıralarda yer almakta. Bu sefer karaciğer detoksu hakkında konuşacağız. Karaciğer detoksu gerçekten var mı? Yoksa bu karaciğerin kendi yaptığı bir eylem mi? Karaciğer detoks programları güvenilir mi, değil mi gibi birçok noktaya değineceğiz. Hadi gelin birlikte inceleyelim.

Karaciğer Detoksu Nedir?

Detoks, detoksifikasyon kelimesinin kısaltmasıdır. İfade olarak ise insan vücuduna zararlı olarak nitelendirdiğimiz toksin denilen maddelerin, vücuttan uzaklaştırılarak sistemlerin veya vücudun arınmasıdır.

Karaciğer, yaşamın devamı için gerekli birçok fizyolojik ve biyokimyasal olayların meydana geldiği bir merkezdir. Tüm bu işlevleri arasında karaciğerin en önemli işlevi, detoksifikasyondur. Yani detoksifikasyon kelimesinin kısaltması olan detoks aslında vücudumuzda karaciğer tarafından yapılan yaşamsal bir faaliyettir.

Karaciğer bu detoks işlemini iki aşamada gerçekleştirir. Detoksifikasyon sürecinin ilk aşaması olan Faz I aşamasında, karaciğer, toksik (zararlı) maddeleri orjinaline göre daha fazla toksik olan ara metabolitlere (ara ürünler) dönüştürür. Karaciğer bu işlemi kendisine özgü enzimleri aracılığı ile yapar. 

Detoksifikasyonun 2. aşaması olan Faz II'de ise Faz I’de elde edilen daha çok toksik olan maddeler, enzimler kullanılarak vücuttan atılmak üzere safra veya üre gibi daha zararsız ve suda çözünebilen maddelere dönüştürülür. Daha zararsız hale gelen ve suda çözünebilen bu maddeler, dışkı, ter veya idrar ile vücuttan uzaklaştırılır. Karaciğerde başlayan bu süreç böbrekler ve deri yolu ile bu maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasıyla son bulur.

Karaciğer Detoks Diyetleri Güvenilir Mi?

Karaciğer detoks diyetlerini son günlerde sıklıkla duyar olduk. Bu diyetler genellikle, bitkisel çay karışımları, meyve suları, sebze suları, takviyeler veya vücudunuzdaki tüm toksinleri vücuttan attığını iddia eden ürünler şeklinde karşımıza çıkmakta.

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi aslında karaciğerimiz vücudumuzda zararlı maddelerin birikmesine izin vermez. Toksin bir madde vücudumuza girdiğinde, karaciğerimiz onu detoksifikasyon sürecine alarak vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar. Yani bu duruma dışarıdan uygulanan detoks diyetleri, arındırma ürünleri ve çayları gibi şeyler ile müdahale etmeniz biraz güç çünkü karaciğeriniz bunu size sormadan sürekli olarak yapmaktadır.

Bilimsel araştırmalar tarandığında karaciğer detoks diyetlerinin veya karaciğere detoks yaptırabilecek ürünlerinin gerçekten işe yaradığını gösteren bilimsel bir kanıt yoktur. Bilinçsiz bir şekilde karaciğer detoks diyeti adı altında diyetler yapılması veya karaciğer detoks ürünü adı altında ürünler kullanılmasının ne gibi yan etkiler göstereceğinin bilinmemesiyle beraber karaciğerimize de zarar verebileceği söylenmektedir.

Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamasıyla antrenman ve beslenme adına ihtiyaç duyacağınız her şey cebinizde!

iPhone için App Store'dan ücretsiz indir!

Google Play'den ücretsiz indir!

Karaciğer Detoks Programları

Birçok insanın merak ettiği bir diğer konu ise karaciğer detoks programları uygularsam karaciğerim sağlığına kavuşur mu veya bu programlar ile kilo verebilir miyim sorularıdır.

İnternette karaciğer detoks programları şeklinde arama yaptığınızda genellikle karşınıza sebze ve meyve suları veya bitkisel bazlı takviyeler çıkmaktadır. Bu tarz programlar veya içerikler herkes için uygun olmamakla birlikte sağlığınızı olumsuz yönde de etkileyebilir:

• Pastörize edilmemiş meyve suları, özellikle yaşlıysanız veya zayıflamış bir bağışıklık sisteminiz varsa sizi hasta edebilir.

• Böbrek hastalığınız varsa bol miktarda meyve suyu içeren bir temizlik hastalığınızı daha da kötüleştirebilir.

• Yapılan bir araştırmada karaciğere detoks yaptırmak için kullanılan bitkisel temelli bir ürün kullanımının karaciğer hasarına sebep olabileceği tespit edilmiştir. 

• Bir başka çalışmada ise karaciğeri temizlemek adına yapılan sebze ve meyve suyu bazlı kısıtlayıcı diyetin vücuttan fazla miktarda su atımına sebep olarak dehidrasyona ve tansiyon problemine sebep olabileceği tespit edilmiştir.

Özetle gelişi güzel ve bilinçsiz kullanılan karaciğer detoks programları sağlığınızı olumsuz yönde etkileyebilir ve bu programların karaciğeri iyileştirdiğine dair bilimsel veriler bulunmamaktadır.

Karaciğer Gıda Takviyeleri 

İçeriğini bilmediğiniz veya gelişigüzel kullanılan gıda takviyeleri size yarardan çok zarar verebilir. Bu durum karaciğer gıda takviyeleri için de geçerlidir. Fayda sağlamasını istediğiniz için bir takviyeyi gereğinden fazla kullanırsanız karaciğeriniz olumsuz etkilenebilir.

İlaca bağlı karaciğer hasarı araştırılan bir çalışmaya göre bitkisel gıda takviyelerinin geleneksel ilaçlardan daha fazla karaciğer hasarına sebep olabileceği gösterilmiştir. Hatta bazı diyet takviyelerinin karaciğer nakline ve ölüme kadar götürebileceği tespit edilmiştir.

Olumsuz sonuçlarının yanında bazı gıda takviyeleri doğru ve kontrollü kullandığı takdirde karaciğer sağlığına olumlu yönde katkı sağlamaktadır. Gelin bazı karaciğer gıda takviyelerini birlikte inceleyelim:

Devedikeni: Devedikeni, silymarin adı verilen bir flavonoid içeren tohumları sayesinde karaciğeri tedavi etmek ve onarmak için en popüler karaciğer takviyelerinden biridir. Silymarin önemli bir antioksidandır, bu sayede karaciğer fonksiyonunu ve detoksifikasyonu optimize ederek karaciğeri korur.

2015 yılında yapılan bir klinik deneyde, 4 hafta boyunca günlük olarak alınan 420 miligram silymarin’in, antitüberküloz ilaçları alan kişilerde ilaca bağlı karaciğer hasarı riskini %28 azalttığı tespit edilmiştir.

Devedikeni hakkında yapılan birkaç detaylı tasarlanmış klinik çalışma bulunmaktadır. İnsanlar üzerindeki etkisini daha net anlayabilmek için daha fazla sayıda çalışmaya ihtiyaç vardır.

Zerdeçal: Zerdeçal, güçlü bir antioksidan ve anti-inflamatuar içeren bir besindir. Başta kurkumin olmak üzere zerdeçalda bulunan bu polifenoller karaciğeri yağlanmaya ve zararlı maddelere karşı korumaya yardımcı olarak karaciğerin en iyi şekilde çalışması için katkı sağlar.

Ayrıca zerdeçal antioksidan kapasitesi sayesinde tüm vücudu kanser oluşma riskine karşı koruyabilmektedir.

Enginar Yaprağı Özü: Enginar ve karaciğer ilişkisi yıllardır bilinen bir gerçek. Enginarın karaciğer sağlığını korumada ve geliştirmedeki etkinliği kesin bir şekilde kanıtlanmıştır.

Enginar yaprağı takviyesi de son dönemlerde popülerliği artmış özellikle enginarın kendisini tüketmeyen bireyler için pratik bir çözüm olmuştur.

Enginar yaprağı, karaciğerde safra üretimini arttırdığı tespit edilen sinarin maddesini içermektedir. Bu, vücuttaki detoksifikasyon süreçlerini daha verimli hale getirir ve çeşitli organların alkol ve diğer kimyasallar gibi zararlı toksinlerin temizlenmesine yardımcı olur. Sinarin maddesinin yanı sıra enginar yaprağı da devedikeni takviyesi gibi karaciğeri koruyan silymarin maddesini içermektedir.

Alkole kaynaklı olmayan karaciğer yağlanmasına sahip 90 kişi üzerinde yapılan bir çalışmada, iki boyunca günde 600 mg enginar özü tüketmenin karaciğer fonksiyonunu iyileştirdiği tespit edilmiştir.

Enginar özü takviyelerinin karaciğer sağlığı üzerine etkilerinin daha iyi anlaşılması için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır. Karaciğer sağlığınızı korumak istiyorsanız düzenli enginar tüketme alışkanlığı edinebilirsiniz.

Karaciğer Detoksu Nasıl Yapılır?

Karaciğer detoksu yapmak için direkt bir diyet listesi bekliyorsanız maalesef böyle bir liste olmadığını üzülerek belirtmek istiyorum.

Karaciğer detoksu yapmak için yapmanız gerekenler bir diyet programına uymaktan ziyade bazı alışkanlıklarınızı gözden geçirmek ve bazılarını tekrardan şekillendirmek. Karaciğer sağlığınızı korumak ve karaciğerinizin işlevlerini doğru bir şekilde yerine getirmesi için yapmanız gereken birkaç adım var:

1- Sağlıklı beslenme alışkanlığı edinmek: Diyetinizde yer alan sağlıksız beslenme alışkanlığını terk edip yerine sağlıklı besinler koymak ilk yapmanız gereken şey olacaktır. Sofra şekeri, hamur işleri, tatlılar, gazlı içecekler, yağlı besinler yerine sebze, meyve, kuru baklagillerden zengin, yağsız protein kaynakları ile çiğ kuruyemişler, zeytinyağı, avokado gibi sağlıklı yağların yer aldığı bir beslenme alışkanlığı hem karaciğer sağlığınızı hem de genel sağlığınızı korumada yardımcı olacaktır. Haftada en az 1 defa enginar tüketmeyi unutmayın.

2- Alkol tüketiminizi sınırlayın: Alkol vücudumuza girdikten sonra karaciğerimizde metabolize olur. Siz ne kadar çok alkol içerseniz karaciğeriniz onun zararlı etkisini azaltmak için o kadar çok çalışacaktır. Sürekli olarak fazla miktarlarda alkol tüketmek zaman içerisinde karaciğerinizi yorarak çeşitli karaciğer sorunlarına yol açacaktır. Bu noktada tükettiğiniz alkolü sınırlandırmak ve mümkünse hiç tüketmemek karaciğer sağlığınız açısından önemlidir.

3- Kontrolsüzce ilaç ve takviye kullanmayın: İlaç ve takviyelerde alkol gibi karaciğerde metabolize edilir. İlaçlar ve takviyeler bir uzman eşliğinde belirtildiği aralıklarda ve ölçülerde tüketildiği zaman sağlığınıza olumlu yönde etkilerken; ölçüsüz, kontrol bir şekilde kullanımları başta karaciğer olmak üzere genel sağlığınızı olumsuz yönde etkileyecektir. Örnek olarak enginar yaprağı özünün gereğinden fazla tüketilmesi bile karaciğerde hasara sebep olabilir.

4- Egzersiz yapın: Egzersiz kas ve iskelet sisteminizi geliştirirken genel sağlığınızı korumaya da yardımcıdır. Egzersiz yapmak vücut yağ oranınızı kontrol altında tutmanıza destek olarak sizi alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı gibi çeşitli sağlık sorunlarından koruyabilir. 

Sonuç olarak karaciğeriniz sürekli olarak detoks yapmaktadır, karaciğer sağlığınızı koruyarak karaciğerinizin fonksiyonlarını devam ettirmesine yardımcı olabilirsiniz. Karaciğerinize iyi baktığınız sürece o detoks yapmaya devam edecek.

Diyetisyen Can Kocakurt