Dopamin maddesi hem canlılarda hem de hücrelerimizde önemli bir role sahip olan bir moleküldür. Ayrıca feniletilamin ve katekolamin ailesine ait olan organik bir maddedir. 

Dopamin merkezi sinir sistemimizde nörotransmiter olarak rol oynar. Nörotransmiter olarak isimlendirdiğimiz madde daha çok beynin belirli bölgelerinde sentezlenir. Fakat sistematik olarak vücutta çok fazla yeri etkiler. 

Beyin bölgesinde üretilen dopamin; hafıza, motivasyon, hareket, dikkat süresi ve kişinin ruh hali olmak üzere birçok vücut mekanizmasında görev alır. 

Çoğunlukla yapıldığı taktirde ödüllendirilecek olan davranışlar vücuttaki dopamin seviyesini artırır. 

Günümüzün popüler medyasında dopamin genellikle ‘’mutluluk hormonu’’ olarak bilinir. Ancak tıp dilinde dopamin, sonucunda ödül olacak davranışlar için bir motivasyon kaynağıdır. Eğer yapılması istenilen şeyin sonunda bir ödül yoksa dopamin salgısı azalır, eğer ödül varsa dopamin salgısı artar.

Peki günümüzde bu kadar popüler olan dopamin sizce ne işe yarar? Hep birlikte inceleyim.

Dopamin vücudumuzda birçok mekanizmada görev almaktadır. Bu görevlerin başlıcaları; duygusal tepkiler, fiziksel reaksiyonlar ve zihinsel işlevlerdir.

Bu işlevler ise şunları içerir,

• Gönüllü hareket
• Acı işleme
• Ruh hali düzenlemesi
• Dikkat, öğrenme ve çalışma belleklerini içeren işlevler
• Motivasyon, ceza ve ödül içeren davranışlar
• Uyku ve rüya görme

Evet dopamin vücudumuz için oldukça önemli bir nörotransmitter maddedir. Fakat hepimiz biliyoruz ki her şeyin fazlası veya azı zarardır. Sizce dopamin içinde bu durum geçerli midir? Tabii ki de geçerlidir. Şimdi gelin bunu inceleyelim.

Düşük Dopamin Belirtileri:

• Kas krampları ve spazmları
• Yeme ve yutma zorluğu
• Kabızlık
• Enerji eksikliği
• Denge ve koordinasyonda azalma
• İnce motor becerilerinde azalma (resim yapmak, yazı yazmak, alet kullanmak vb.)
• Ruh hali değişimleri
• Dikkat üzerinde azalma
• Bilişsel bozukluk

Yüksek Dopamin Belirtileri:

• Aşırı enerji veya mani durumu
• Uykusuzluk
• Saldırganlık
• Halüsinasyonlar
• Stres durumunda artış
• Endişe durumunda artış

Ayrıca pekçok hastalık dopamin kaynaklı ortaya çıkmaktadır. Bu hastalıklar ruhsal hastalıklar, hareket bozuklukları ve merkezi duyarlılık sendromları olmak üzere 3 gruba ayrılmaktadır.

Bu hastalıklar;

• Bipolar bozukluk
• Aşırı yeme bozukluğu
• Bağımlılık
• Dikkat eksikliği
• Parkinson hastalığı
• Huzursuz bacak sendromu
• Fibromiyalji
• Kronik yorgunluk gibi hastalıklardır.

Berkay Türkkan Fitness mobil uygulamasıyla antrenman ve beslenme adına ihtiyaç duyacağınız her şey cebinizde!

iPhone için App Store'dan ücretsiz indir!

Google Play'den ücretsiz indir!

Eğer vücudunuzda yeterli düzeyde dopamin yoksa bunu artırmanın belli başlı yolları vardır. Bu yollardan ilki ve en önemlisi tabii ki de beslenmedir. 

Vücut yeterli düzeyde dopamin üretebilmek için normal seviyede demir, folat, niasin ve B6 vitamini içermelidir.

Özellikle protein yapıtaşı olan aminoasitler, iyi düzeyde dopamin seviyeleri ile ilişkilidir. İşte aminoasitten zengin bazı besinler;

• Yumurta
• Biftek
• Baklagiller
• Soya

Ayrıca bazı meyveler ve sebzeler dopamin seviyesini artırmada oldukça etkilidir. Bu besinler şunlardır;

• Fasulye
• Muz
• Ispanak
• Domates
• Avokado
• Elma
• Patlıcan

Bir diğer yöntem ise vücudunuzu rahatlatmaktır. Azalmış stres ve rahatlamış vücut ile vücudunuzdaki dopamin seviyesini artırabilirsiniz. Bu aktiviteler şunlar olabilir;

• Masaj
• Meditasyon
• Yoga
• Doğa yürüyüşü
• Kitap okumak

Sonuncusu ise düzenli ve kaliteli bir uykudur. Yapılan çalışmalar, uyku eksikliğinin düşük dopamin seviyesi ile ilişkili olduğunu göstermektedir. 

Şimdi dopaminden oldukça bahsettik. Peki daha önce dopamin detoksu diye bir şey duydunuz mu? Bu detoks özellikle son zamanlarda halk arasında oldukça yaygın hale geldi. Şimdi hep beraber buna göz atalım.

Dopamin Detoksu:

Dopamin detoksu, abur cubur ya da sosyal medya olmadan bir süreliğine uzak durmayı içeren bir detoks sürecidir. Buradaki amaç, beyni sıfırlamak, bizim için sağlıklı olan zevklerden keyif almak ve zararlı davranışların çekiciliğine kapılmamaktır.

Nasıl yapılır?

Her insan birbirinden farklı olduğundan dolayı her birey farklı ihtiyaçlara ve yaşam tarzına sahiptir. Dolayısıyla bu detoks herkes için iyi sonuç veren bir süreç değildir. Ancak genel olarak dopamin detoksunda yapılacak bazı davranışlar şunlardır;

• 1-2 hafta boyunca kafein içeren besinlerden uzak durmak
• Bir hafta boyunca alkol tüketimini sıfırlamak
• Bir haftayı sosyal medya, film, Tv, bilgisayar oyunları vb. olmadan geçirmek
• Belirli bir süre boyunca şekerli ve tatlılardan kaçınmak
• Günün ilk saatlerinde telefonu kapalı tutmak
• Bir terapistin desteğini almak
• Egzersiz yapmak 
• Meditasyon, yoga, nefes egzersizleri gibi rahatlatıcı tekniklere başvurmak

Dopamin Hakkında Sıkça Sorulan Sorular:

1- Dopamin seviyesi nasıl ölçülür?

Dopamin seviyesini ölçmek için direkt bir yöntem yoktur. Doktorlar dopamin seviyesi ile alakalı hastanın hikayesi, muayene bulguları ve semptomları üzerinden belirli sonuçlara vararak ilgili hastalıkların tedavi programını ayarlar.

2- Dopamin mutluluk verir mi?

Dopamin mekanizması bahsettiğimiz gibi ödül mekanizmasını içermektedir. Dolayısıyla bu ödül mekanizmasını etkileyen bütün durum ve davranışlar beyinde dopamin seviyesini artırır ve kişinin mutlu hissetmesini sağlar.

3- Dopamin detoksu işe yarar mı?

Her bireyin yaşam tarzı farklı olduğu için aslında bu sorunun net bir cevabı yok. Fakat belli bir süre zarfında vücudumuzu strese sokacak telefon, bilgisayar, sosyal medya, abur cubur gibi davranışlardan uzak durarak ve hayatımıza spor, yoga gibi aktiviteleri sokarak vücudumuzu arındırabiliriz. 

4- Beyindeki dopamin neden azalır?

Stres, demir eksikliği ve antibiyotik kullanımı beyindeki dopamin seviyelerinin azalmasına yol açar. 

Diyetisyen Nida Tunca

KAYNAKÇALAR: 

1- Wikipedia, Dopamin.

2- 2020, By Adrienne Dellwo, What Is Dopamine? Neurotransmitter Linked to Attention and Movement

3-https://www.health.harvard.edu/blog/dopamine-fasting-misunderstanding-science-spawns-a-maladaptive-fad-2020022618917